Ceiltigh Chonamara agus Dúchasaigh Manhattan – meath na Gaeilge agus íobairtí daonna na nua-aoiseachta | Fearghal Mac Bhloscaidh (BLOSC 24 Dec 2021)

Ceiltigh Chonamara agus Dúchasaigh Manhattan – meath na Gaeilge agus íobairtí daonna na nua-aoiseachta 

le Fearghal Mac Bhloscaidh 

(BLOSC, 24 Dec 2021)

An lá fá dheireadh, léigh mé píosa a scríobh cara de mo chuid faoi mheath na Gaeilge, rud a chuir mé ag smaoinitú faoin teanga agus faoin choilíneachas mar aon. Tharla go raibh mé ag léamh leabhar Graeber agus Wengrow The Dawn of Everything ag an am chéanna agus rith sé liom gur úsáideadh dearcadh cúng na nua-aoiseachta le leithscéal a ghabhail do dhíothú sibhialtachtaí fud fad na cruinne. Is gá a rá ar ndóigh nárbh sibhialtacht gan smál í córas na nGael, ní mór duit ach amharc ar leabhar eile Graeber faoin fhiach le caibidil iomlán ar ár gcóras sclábhaíochta a aithint, ach tharla sé fosta gur chuir duine eile alt chugam an tseachtain seo faoi na manaigh Gaelacha a chuaigh ar deoraíocht ar mhór-roinn na hEorpa le linn na meánaoise agus ar ndóigh nach dtugtar mórán aitheantais dóibh nó d’ionchur na nGael i sibhialtacht na hEorpa ó thaobh na staireolaíochta de.

Feictear domsa go bhfuil an próiseas céanna i bhfeidhm anseo is a bhí ann maidir le stair na réabhlóide i m’alt féin, sin le rá, gur cuireadh ina leith go bhfuil an t-athbhreithniúchas “gan claonadh” nó oibiachtúil ach go nglactar gan cheistiú le léamh coilíneach na staire agus go mion minic cé gur scríobh Foster mar shampla go raibh sé idir chamáin acu teacht aniar aduaidh ar an iarghaois, i bhfírinne scríobhtar stair chinnteachaíoch ó dhearcadh na nua-aimsearthachta agus í dall ar an léirscrios a rinne aingeal na staire mar a thug Benjamin air. Dar liom féin, sin díreach an rud atá ag tarlú maidir leis na manaigh ar an mhór-roinn agus cuid mhaith den staireolaíocht fúthu. […]

TUILLEADH

———————

Pàdruig Moireasdan | Stòras Beò nan Gàidheal (2021)

Brian Ó Conchubhair | Faoin leabhar: ‘Fin de Siècle na Gaeilge: Darwin, an Athbheochan agus Smaointeoireacht na hEorpa‘ (2020)

Obair ealaíne an chlúdaigh: 'Low Tide' le Paul Henry
Fin de Siècle na Gaeilge:
Darwin, an Athbheochan
agus Smaointeoireacht na hEorpa
Brian Ó Conchubhair
Cló Iar-Chonnacht   €10.00

"Is saothar ceannródaíoch é Fin de Siècle na Gaeilge a dhéanann mionléamh íogair, idirdhisciplíneach ar stair intleachtúil dhioscúrsa na Gaeilge sa tréimhse sin idir deireadh an naoú haois déag agus tús an fichú haois ar a dtugtar an fin de siècle. Mínítear anseo an chaoi a ndeachaigh an fin de siècle Eorpach i bhfeidhm go smior ar Athbheochan na Gaeilge agus an chaoi ar mhúnlaigh tuiscintí conspóideacha Charles Darwin idir idé-eolaíocht, chultúr, theanga agus litríocht í. Tugtar mórthéamaí na linne - meathlú, díothú ciníocha, meascadh agus truailliú fola agus cros-síolrú - chun solais i dtéarmaí na Gaeilge trí anailís a dhéanamh ar chonspóidí móra na hAthbheochana: an cló, na canúintí, an litriú, an ghramadach agus an t-úrscéal."

Ollamh cúnta i Roinn Theanga agus Litríocht na Gaeilge, Ollscoil Notre Dame, é Brian Ó Conchubhair agus is comhalta d'Institiúid Mhic Eochaidh-Uí Neachtain um an Léann Éireannach é. Bhí sé ina eagarthóir ar Gearrscéalta Ár Linne (CIC, 2006), Why Irish? Irish Language and Literature in Academia (Arlen House, 2008) mar aon le mórán alt acadúil in irisí éagsúla.

Ghnóthaigh an leabhar seo an chéad duais do shaothar próis i gComórtas an Oireachtais 2009, maoinithe ag Oireachtas na Gaeilge.

___________________________

An Ghaelscolaíocht | Idir Chamáin (2021)

An Ghaelscolaíocht - Idir Chamáin from Northern Visions NvTv on Vimeo.

Idir Ballaí Fuara (2014) | An Ghaeilge i nGéibheann (2010) (Vimeo)

An Ghaeilge i nGéibheann? The Irish Language in Prison from Northern Visions NvTv on Vimeo.

SÚIL AN DAILL le Darach Ó Scolaí (Leabhar Breac)

Súil an Daill

Darach Ó Scolaí

240 lch; crua; ISBN 978-1-913814-14-4

Prionsa Eorpach ar an Déanamh Nua

Tir Eoghain 1539: Conn Bacach ina thiarna agus a chlann mhac in iomaíocht lena fhábhar a thuilleamh. Seo é scéal Chonchúir Mhic Ardail: cléireach, ardfheidhmeannach, athair. Is í forbairt agus cur chun cinn an tiarnais fís Chonchúir. Idir é agus fíorú na físe tá iliomad rud — guagacht a mháistir, éad na n-uaisle, cistí folmha, cúraimí clainne, agus a laigeachtaí féin mar dhuine.

Anuas orthu sin ar fad, tá mac an tiarna ann, Feilimí Caoch Ó Néill, an gaiscíoch mealltach ar mian le Conchúr é a mhúnlú mar phrionsa Eorpach ar an déanamh nua.

Táipéis Bheo na Meánaoise

As dlúth is inneach na staire, fíonn údar An Cléireach agus Táin Bó Cuailnge bréidín an tiarnais Ghaelaigh dúinn, taipéis mhór bheo Ghaeltacht dheireadh na Meánaoise agus thús an Renaissance ina mhaireann easpaig is iascairí, dochtúirí is dlíodóirí, giollaí is gallóglaigh, cailíní cuideachta is bantiarnaí.

Saothar Suntasach Cumhachtach

A ndúirt moltóirí an Oireachtais faoin saothar seo:

“Léitheoirí a chuireann spéis sna seanscéalta méithe snasta loinnreacha … bhainfidís sásamh agus taitneamh as cumhacht shuntasach an tsaothair stairiúil seo.” — Breandán Ó Conaire

Tour de Force Stíle agus Reacaireachta

“Úrscéal thar a bheith soifisticiúil … Éacht taighde agus teanga déanta ag an údar a aimsíos ardréim liteartha de theanga an lae inniu lena scéal a inseacht. Tour de force stíle agus reacaireachta atá ann a fhágas blas na seanteanga ar theanga an lae inniu.” — Gearóid Denvir

Ghnóthaigh Súil an Daill Duais an Oireachtais 2019.

LEABHAR BREAC  €18.00 €10.80

AN CEATHRÚ PÓILÍ £16.20

Ruaraidh MacThòmais: Bàrd, Foillsichear, Sgoilear (Nov 2021)

PÀIRT 1

Còmhradh eadar Catrìona Mhoireach, Gillie NicDhòmhnaill agus Iain MacCoinnich mu Ruaraidh MacThòmais.

————

L

PÀIRT 2

Còmhradh eadar Catrìona Mhoireach, Calum Greum agus Iain MacDhòmhnaill mu Ruaraidh MacThòmais.

————

Léachtaí Uí Chadhain

Mórchnuasach in ómós do Mháirtín Ó Cadhain (1906–1970)

Eagarthóirí: 

Liam Mac Amhlaigh

Caoimhín Mac Giolla Léith

Cailleadh Máirtín Ó Cadhain (1906–1970), mórscríbhneoir an nuaphróis sa Ghaeilge, leathchéad bliain ó shin. Deich mbliana i ndiaidh a bháis, i 1980, cuireadh tús le sraith léachtaí bliantúla in ómós dó sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, sraith atá faoi lánseol i gcónaí. Dírithe ar phobal na Gaeilge trí chéile a bhí Léachtaí Uí Chadhain ón gcéad lá, bíodh nach beag an chomaoin atá curtha ag an tsraith ar léann na Gaeilge ó shin. Dhá thrá a bhí le freastal ó thús: athléamha a sholáthar ar shaol agus ar shaothar an Chadhnaigh agus athmhachnamh a dhéanamh ar na mórcheisteanna cultúrtha, sóisialta agus polaitiúla a bhí ag déanamh scime dó ar feadh a shaoil. Sa mhórchnuasach seo de na léachtaí ar fad a tugadh go dtí seo aimseofar an flosc agus an faobhar, an cur agus an cúiteamh, an saibhreas agus an ghaois agus, go háirithe, an ilchineálacht chéadach chéanna ba dhual do scríbhinní Uí Chadhain féin riamh.

Seo é an chéad leabhar sa tsraith ‘Aistí Léannta’ de chuid an inphrionta, Cló Léann na Gaeilge.

_________________

An Gúm agus an Comhthéacs Eorpach le Michael Cronin

An Gúm agus an Comhthéacs Eorpach

le Michael Cronin

Agus é ag dul ar cuairt chuig an mainistir chlúiteach in St. Gallen san Eilvéis, meabhraítear do Thorlach Mac Con Mídhe go bhfuil ról faoi leith ag na hÉireannaigh sa saol. Luann sé na lámhscríbhinní cáiliúla a bhfuil na habairtí agus na corrfhocail Ghaeilge breactha síos iontu mar áis do mhanaigh óga agus iad ag tochailt i gcré luachmhar na Laidine. Dar le Mac Con Mídhe, is meafar í an pheannaireacht imeallach seo do staid na nGael agus iad ag comhrac le ceist na féiniúlachta i gcomhthéacs domhanda: ‘Níorbh fhéidir leis na Gaeil ach a gcuid a scríobh in interstices nó bearnaí an díoscúrsa sin, ar imeall an leathanaigh nó idir na línte’ (2015: 52). Bhí an t-údarás ag an Laidin tráth, díreach mar atá an cheannasaíocht chultúrtha ag an mBéarla i láthair na huaire. De réir an taistealaí, is bua é seo a bheith ar an imeall agus, nuair a ghéilleann na hÉireannaigh do gheáitsíocht an lárnachais (agus iad faoi gheasa ag Londain, ag Washington nó ag an mBruiséil), is iad a bhíonn thíos leis, de ghnáth.

TUILLEADH 

(PDF) 

———————-

Na Clúdaigh

(PDF)

———————-

BAILE:

An Gúm 1926-2016: Cnuasach Aistí

———————-

Donald MacCormick: ‘An Fheadhainn Tha Laighe Sàmhach: Call mì-chuimseach shaighdearan Gàidhealach WW1 (Agallamh 2015)

(Quote from English text of losses in just one battle, from 1 min 49 secs)

———————————

Albannaich air an Aghaidh an Iar: Blàr LOOS

Scots on the Western Front: Battle of  OOS

———————————

‘Céim bheag shuntasach’ – físeáin i nGaeilge seolta ag Comhairle Cathrach Bhéal Feirste den chéad uair (18 Mar 2021)

Tá ceithre fhíseán seolta ag an gComhairle mar chuid de Sheachtain na Gaeilge agus léargas tugtha iontu ar chuid de na poist atá ar fáil do chainteoirí Gaeilge i dTuaisceart Éireann.

Tuairisc.ie

Siompóisiam Foclóireachta: Foclóireacht na Gaeilge agus Pobal na Gaeilge: Cá bhfuil ár dtriall? (27 Mar 2021)

FORAS NA GAEILGE Dé Sathairn 27 Márta 2021 

Anois agus tionscadal an Fhoclóra Nua Béarla-Gaeilge i gcrích, tá Foras na Gaeilge ag iarraidh riachtanais phobal na Gaeilge i leith na foclóireachta Gaeilge a iniúchadh agus a fhiosrú. Sa siompóisiam seo, tá painéal cainteoirí ag caint ar a dtaithí féin i réimsí ar leith i saol na Gaeilge. Tá seisiún plé agus ceisteanna ag an deireadh ina dtabharfar deis don lucht féachana ceisteanna a chur faoi bhráid na gcainteoirí. 

CAINTEOIRÍ —

Dónal Ó hAiniféin (An Gaeloideachas) 

Máirín Ní Ghadhra (Na Meáin) 

Máire Ní Fhinneadha (Pobal na Gaeltachta) 

Dónall Ó Braonáin (An tOideachas 3ú Leibhéal) 

Sorcha Ní Mhonacháin (Ag Tógáil Páistí le Gaeilge) 

Pádraig Ó Mianáin (Eagarthóir Foclóireachta FnaG) 

Áine Ní Chiaráin (Cathaoirleach)

————————————

Seoladh Oifigiúil Concise English-Irish Dictionary (30 Oct 2020)

Franz Fanon: Impiriúlachas, Coilíneachas, Neo-choilíneachas & Díchoilíniú (BLOSC, Mar 30, 2021)

Franz Fanon: Impiriúlachas, Coilíneachas, Neo-choilíneachas & Díchoilíniú

le BLOSC (Mar 30, 2021)

Fuair Franz Fanon bás seasca bliain ó shin – Marxach, daonnachaí radacach agus príomh-theoiricí agus fealsúnaí an díchoilínithe. An tseachtain a chuaigh thart, d’iarr mo chara, Dr Fearghal Mac Ionnrachtaigh, orm alt dá chuid faoi Fanon i gcomhthéacs na hÉireann a phrófléamh agus lena linn, thuig mé nár scríobh mé rud ar bith as Gaeilge faoi Fanon ar an bhlag seo cé go ndeachaigh a fhealsúnacht agus a dhearcadh i bhfeidhm go mór orm. Chinn mé, mar sin de, aistriúchán beag a dhéanamh as blúire den alt úd mar cad is fiú a bheith ag tabhairt amach faoin impiriúlachas, coilíneachas, nua-choilíneachas agus díchoilíniú mura bhfuil bun-thuigbheáil de na téarmaí sin agat i do theanga dhúchais agus tú sáite agus meáite ar dhíchoilíniú a bhaint amach i do thír féin? ‘Sí an Ghaeilge athghabháil na hÉireann, agus is i athghabháil na hÉireann slánú na Gaeilge!

TUILLEADH

______________

Darach Ó Scolaí & Eoin P. Ó Murchú: Conas Teideal Leabhair a Aistriú? Agus Aistriúcháin Leabhar (27 Mar 2021)

Tá Tinte na Farraige Duibhe ar fáil ANSEO

Catherine Connolly: “Ní féidir rudaí tábhachtacha a phlé i nGaeilge an teachtaireacht atá ag an Rialtas” (23.03. 21)

Fearghal Mac Bhloscaidh - Idir Chamáin (NVTV 2020)

 Fearghal Mac Bhloscaidh - Idir Chamáin [Cuid 1]

Comhrá leis an staraí Fearghal Mac Bhloscaidh, a thosaigh an blag staire dhátheanganach BLOSC. 

_____________________________________

Fearghal Mac Bhloscaidh - Idir Chamáin [Cuid 2]

Pléann an staraí Fearghal Mac Bhloscaidh míleatachas lucht oibre i gCúige Uladh 100 bliain ó shin agus na dúshláin os ár gcomhair inniu.

________________________________

FREISIN -

1916-2016 Cothrom Céad Bliain: Fearghal Mac Bhloscaidh

________________________________

Réabhlóid na Rúise: Aindrias Ó Cathasaigh

________________________________

Catherine Connolly sa Dáil (22 Jan 2021)

'Im(sh)ní(omh) Aistritheora: Scéal fá Dhá Leabhar' le Séamus Ó Coileáin (Léann Teanga: An Reiviú)

Im(sh)ní(omh) Aistritheora: 

Scéal fá Dhá Leabhar

le Séamus Ó Coileáin

In ainneoin líon iomadúil na leabhar, idir úrscéalta, chnuasaigh gearrscéalta agus drámaí a aistríodh mar chuid de Scéim Aistriúcháin an Ghúim sna 1930idí agus sna 1940idí agus an bhorraidh atá faoin aistriú litríochta go Gaeilge le blianta beaga anuas, is beag éachtaint a fhaighimid ar mheon an aistritheora féin i gcruthú na saothar sin go léir. Seans gurb é is cúis leis sin téiseanna scoláirí a bhain clú agus cáil amach i ndioscúrsa an aistriúcháin litríochta, arb é leabhar cáiliúil Lawrence Venuti, The Translator’s Invisibility: A History of Translation (1995), buaicléiriú na téise sin. Cé gurb é is ciall le ‘dofheictheacht’ an aistritheora i dteoiric Venuti nach mbeadh de rian ar an aistriúchán gur téacs é a aistríodh ó theanga eile, is é sin go mbeadh dul na sprioctheanga ar an aistriúchán agus nach mbeadh friotal coimhthíoch aduain ann a thabharfadh le fios gur tiontaíodh ó theanga agus ó mheon coimhthíoch an litríocht, mar sin féin, is í dofheictheacht nó neamhfheictheacht an aistritheora an tslat tomhais is mó lena meastar aistriúchán litríochta. ‘A good translation is imperceptible,’ a deir Antonia Lloyd-Jones, aistritheoir litríochta ó Pholainnis go Béarla. ‘It reads as if the book were written in the language into which it has been translated. Within the text, the translator is invisible.’ (Derbyshire, 2018). Is amhlaidh a bhítear ag cur i gcéill nach ndearnadh aon chur isteach, ná aon smáladh, ar an mbunleagan. Chuige sin, is rí-annamh a chuireann aistritheoir réamhrá nó iar-rá le saothar aistrithe litríochta. Is annamh a fheictear ainm an aistritheora ar chlúdach an tsaothair aistrithe agus i gcásanna áirithe ní luaitear an t-aistritheoir in aon chor. Ní nós le léirmheastóirí an t-aistritheoir a lua ach oiread má dhéantar léirmheas ar shaothar aistrithe. ‘A book can take two or three times as long to translate as it took to write. Yet translators are often either not mentioned in book reviews or fobbed off with an adjective: ‘vibrant,’ ‘meticulous,’ ‘faithful,’’ a deir Miranda France (2019). [...]

TUILLEADH

_______________________

Léitheoirí na Gaeilge

Cad is Éireannachas ann? ‘sí an Ghaeilge an tseoid is gile de (Blosc, Jan 3, 2021)

Cad is Éireannachas ann? 

'sí an Ghaeilge an tseoid is gile de 

(Blosc, Jan 3, 2021)

Cuireadh agallamh orm inniu faoinár dteanga i gcomhthéacs an iar-choilíneachais mar chuid de thionscnamh faoi choimirce Ollscoil Bhristó. Fuair mé na ceisteanna roimh ré agus b’éigean dom machnamh a dhéanamh ar ghnéithe de m’fhéiniúlacht a ndearn mé talamh slán díobh le tamall fada anuas – fiontar fiúntach do neacht ar bith a bhíonn ag tabhairt amach go rialta faoi chúrsaí teanga, staire agus polaitíochta. Cuireadh ina luí orm na ceisteanna a fhreagairt idir Ghaeilge agus Bhéarla, ach shíl mé gurbh fhiú cuid de mo smaointe a scríobh síos as Gaeilge ar mhaithe le leanúnaithe an bhlaig.

Cad is Éireannachas ann?

Is ionann é dar liom agus a bheith de bhunú na hÉireann, cé acu ó dhúchas nó de shliocht. Coincheap oscailte chan druidte atá ann. B’Éireannaigh iad Tomas Ó Cléirigh agus Séamus Ó Conghaile cé gur rugadh an bheirt acu thar lear. Éireannaigh iad fosta sliocht na n-imirceach ó Phortaingéil agus ón Pholainn ar chuir a dtuistí fúthu i mo bhaile dhúchais féin le scor bliain anuas agus Éireannaigh fosta sliocht na bplandóirí a tháinig chuig an cheantar céanna nuair a thit an seanchóras Gaelach. Ach tá daoine ann atá de bhunú na tíre seo a bhfuil náire orthu faoina n-oidhreacht, agus is iarsma an choilíneachais é sin. Is dócha gur chuir Diúc Wellington an friotal is fearr ar an fhéin-fhuath seo, nuair a mhaígh sé “má rugadh i stábla thú níl sin le rá gur chapall atá ionat”, ach ní gá duit ach Seoinín ar bith san Indo nó cifleog chaipitleach ar bith eile sa tSaorstát a léamh leis an mheon chéanna a aithint an lá atá inniu ann. Ní bhaineann Éireannachas mar a thuigim féin é leis an chiníochas ar chor ar bith, níl a leithéid de rud ann agus cine Éireannach nó fiú Gaelach – níl ann ansin ach truflais nó íomhá scáthánach den chiníochas a bhain leis an choilíneachas. Baineann mo chuid Éireannachais le tuigbheáil staire de mo mhuintir, de mo chultúr agus de mo thír leis na mílte bliain anuas. Chonacthas tonnta na n-imirceach mar chuid de stair na tíre seo, ach ba rud oscailte é an fhéiniúlacht Ghaelach – próiseas athchultúraithe ina ligtear chugat agus uait. Ba hiad lucht an choncais nó an chéad dream a shéan an traidisiún sin agus a rinne iarracht ar chultúr na nGael a dhíothú. Níl le feiceáil faoi choilíneachas ach gabháil, bíonn léirscrios agus díothú de dhlúth agus d’inneach istigh i meon an choilíneachais. Sa chomhthéacs seo, is ionann Éireannachas agus diultú den choilíneachas mhídhaonna agus féiniúlacht i bhfad níos daonlathaí agus fulangaí a chur chun cinn.

TUILLEADH

____________