samedi 28 décembre 2019

Oíche Nollag (Cór Alumni OÉ Gaillimh)


Oíche Nollag - Cór Alumni OÉ Gaillimh
Is amhrán Nollag nuachumtha é seo, atá á chanadh ag Cór Alumni OÉ Gaillimh. Is ón dán ‘Oíche Nollag’ le Máire Mhac an tSaoi a thagann formhór na bhfocal san amhrán agus tá glór an fhile féin le cloisteáil sa taifeadadh. Is le cead ón bhfile agus le tacaíocht ó Chartlann RTÉ Raidió na Gaeltachta a déanadh an taifeadadh. Is iad John Caulfield agus Peter Mannion (stiúrthóir an chóir) a chum an leagan nua seo, agus i measc na nguthanna éagsúla tá an soprano Lorraine Gilchreest.

Eolas faoin gCór
Is céimithe de chuid na hollscoile a bhíonn ag canadh i gCór Alumni OÉ Gaillimh. Cé go bhfuil siad ag cur fúthu anois timpeall na tíre (agus thar lear) tagann siad le chéile go minic chun páirt a ghlacadh i bhféilte córúla in Éirinn agus chun amhráin a thaifeadadh le chéile.
_________________________________

vendredi 29 novembre 2019

'Ar Luch agus ar Dhuine' le John Steinbeck

Ar Luch agus ar Dhuine
John Steinbeck
€16.00
Luach Speisialta €14.00
Le Réamhordú ar Lascaine go dtí 13 Nollaig
120 lch; clúdach crua: ISBN 978 1 911363 22 4

Eagrán álainn Gaeilge den tseanchlasaic le John Steinbeck Of Mice and Men a céadfhoilsíodh in 1937, ceann de mhórshaothair na haoise seo caite.

Beirt spailpíní iad George agus Lennie, i gCalafóirne i dtríochaidí an chéid seo caite. Fathach urrúnta ‘ar chiall na bpáistí’ é Lennie agus bíonn George ag tabhairt aire dó. Agus cé nach bhfuil acu de mhaoin an tsaoil ach an t-éadach ar a ndroim, tá aisling acu – feirm bheag a cheannach dóibh féin agus a bheith ‘beo ar mhéith na tíre’.
An Garbhadas, an Mhíofaireacht agus an Suarachas
Ar Luch agus ar Dhuine ar cheann de na scéalta is cumhachtaí dár scríobh John Steinbeck. Tá an garbhadas ann, agus an mhíofaireacht agus an suarachas, ach is é an cineáltas agus an grá atá in uachtar. Scéal gairid é ach, más ea féin, beidh cuimhne fhada air ag an té a léifidh.

An saothar seo le Colmcille Ó Monacháin, tá sé ar cheann de na heiseamláirí aistriúcháin is breátha dá ndearnadh le tamall de bhlianta.
___________________________________

lundi 4 novembre 2019

An Chatalóin: Stát nua de chuid na hEorpa? (Vincent Morley, Cúrsaí Staire 12/12/2012)


An Chatalóin: 
Stát nua de chuid na hEorpa?
(Vincent Morley, Cúrsaí Staire 12/12/2012)
Ag breacadh an lae, an 11 Meán Fómhair 1714, d’ionsaigh arm Francach agus Spáinneach cathair Barcelona. Níos mó ná 40,000 fear a bhí san arm aontaithe seo i gcomórtas le harm beag de 10,000 Catalónach a bhí ag cosaint na cathrach. Bhíodh buntáiste nár bheag ag an lucht cosanta i gcogaíocht an 18ú céad, áfach, agus b’éigean do na comhghuaillithe a ngunnaí móra a dhíriú ar Barcelona ó lár mhí Iúil go dtí mí Mheán Fómhair sula raibh dóthain damáiste déanta d’fhallaí na cathrach chun an t-ionsaí a dhéanamh. I measc na saighdiúirí a réab isteach trí na bearnaí bhí ceithre reisimint Éireannacha i seirbhís na Fraince – reisimintí Dillon, Lee, Berwick agus Bourke. ‘Géanna fiáine’ ba ea na saighdiúirí seo agus bhí James Sarsfield (1693-1719), Iarla Leamhcáin agus aonmhac Phádraig Sáirséal, ar dhuine de na hoifigigh a goineadh sa troid fhíochmhar. Tuairim is 10,000 de na hionsaitheoirí agus 6,000 de na cosantóirí a maraíodh nó a goineadh sular ghéill na Catalónaigh timpeall a ceathair a chlog um thráthnóna.
________________________
Freisin:
Tomás Mac Síomóin: Ceachtanna ón gCatalóin
________________________

mercredi 4 septembre 2019

Dialanna Sheáin Uí Ríordáin le foilsiú (MEON EILE: Sorcha Ní Chearúlláin 04/09/19)


Dialanna Sheáin Uí Ríordáin le foilsiú 
MEON EILE: Sorcha Ní Chearúlláin (04/09/19)
Is beag dalta scoile nach bhfuil staidéar déanta aige ar shaothar filíochta Sheáin Uí Ríordáin, duine de na daoine ba chlúití agus ba thábhachtaí i litríocht na hÉireann sa 20ú haois.

D’aithneodh duine láithreach bonn ‘réal na gealaí’ a thit i ‘scamallsparán, go mall, mall, faitíosach’ ón dán clúiteach dá chuid ‘An Peaca’, cuir i gcás.

Cé go bhfuil an oiread sin staidéir déanta ar an Ríordánach, áfach, níor cuireadh a dhialanna pearsanta ar fáil go dtí seo – níl siad le fáil ach i seomra léitheoireachta na seanchnuasach sa leabharlann in UCD.

A bhuí leis na dialanna seo, a chuimsíonn an tréimhse idir 1940 agus bás an fhile in 1977,  tugtar léargas domhain ar an mhodh machnaimh a bhí aige agus ar na rudaí a raibh dúil aige iontu, ar a chuid tuairimí agus ar nithe ina shaol príobháideach – an cath a throid sé in éadan na heitinne, mar shampla.

Labhair Meon Eile leis an Dr. Pádraig Ó Liatháin (Fiontar agus Scoil na Gaeilge DCU) atá ag obair le Cló Iar-Chonnacht chun an saothar tábhachtach seo a chur i gcló faoi dheireadh thiar thall.
________________________________________

vendredi 5 juillet 2019

FÍSDÁN: Raithneach | Séamus Barra Ó Súilleabháin | REIC


Irish WritersCtr | Ajoutée le 10 déc. 2018

'Raithneach' scríofa ag Séamus Barra Ó Suilleabháin
Rinneadh an físdán seo le REIC i gcomhar le hÁras Scríbhneoirí na hÉireann, Foras na Gaeilge agus Bliain na Gaeilge

Taifeadadh - Seán T. Ó Meallaigh
Léiritheoir - Ciara Ní É
_______________________________

Cré na Cille (traduction québecoise)


Seaghan Sionnach | Ajoutée le 16 mai 2019
"An chéad chaibeal amach as saothar iomráiteach Uí Chadhain aistrithe go Fraincis Québec againn, mé féin agus Antoine Malette. Táimíd baoch as Geneviève Breton as an léitheoireacht."
_________________________________

lundi 17 juin 2019

Liam Mac Cóil - An Choill (Librairie Mollat, en français, 25 mai 2017)


librairie mollat | Ajoutée le 25 mai 2017
À l'occasion de la dix-huitième édition du Festival de littérature franco-irlandais, Liam Mac Cóil vous présente son ouvrage An Choill aux éditions Leabhar Breac.
_____________________________________

mercredi 5 juin 2019

Gradam nua Thomáis de Bhaldraithe le bronnadh ar shaothair aistrithe (Tuairisc)

Tomás de Bhaldraithe
Gradam nua Thomáis de Bhaldraithe le bronnadh ar shaothair aistrithe
Méabh Ní Thuathaláin, Tuairisc, Dé Céadaoin, Meitheamh 5 2019

Is in onóir Thomáis de Bhaldraithe, an foclóirí agus scoláire aitheanta as Luimneach, a ainmníodh gradam nua Oireachtas na Gaeilge

Den chéad uair riamh beidh gradam á bhronnadh ag Gradaim Fhoilsitheoireachta an Oireachtais ar shaothar aistrithe go Gaeilge ó theanga eile.

Bronnfar an gradam seo in éineacht leis an dá ghradam atá cheana ann, Gradam Réics Carló do Leabhar na Bliana don Léitheoir Óg agus Gradam Uí Shúilleabháin, Leabhar na Bliana don Léitheoir Fásta.

Is in onóir Thomáis de Bhaldraithe, an foclóirí agus scoláire a bhí ina Ollamh le Nua-Ghaeilge agus le Canúineolaíocht na Gaeilge i gColáiste Ollscoile Bhaile Átha Cliath, a ainmníodh an gradam nua. Ba é de Bhaldraithe a bhí ina Eagarthóir ar an chéad fhoclóir Béarla-Gaeilge nua-aimseartha, a foilsíódh i 1959.

_______________________

vendredi 31 mai 2019

FÍSEÁN: Achainí ar an Rialtas agus an Dáil a aithint go bhfuil ‘géarchéim teanga’ sa Ghaeltacht (Tuairisc)


TuairiscAjoutée le 30 mai 2019

FÍSEÁN: Achainí ar an Rialtas agus an Dáil a aithint go bhfuil ‘géarchéim teanga’ sa Ghaeltacht.
Dúradh sa Dáil an tseachtain seo gur chóir an ghéarchéim teanga a aithint toisc ‘nach féidir dul i ngleic le fadhb gan an fhadhb a aithint i dtús báire’

Tá iarrtha ar an Rialtas sa Dáil a aithint go bhfuil géarchéim teanga sa Ghaeltacht.

An Teachta Dála neamhspleách Catherine Connolly a d’iarr ar an Rialtas an tseachtain seo, go n-aithneofaí go bhfuil géarchéim teanga sa Ghaeltacht.

Dúirt Catherine Connolly atá ina cathaoirleach ar Choiste Oireachtais na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán go gcaithfeadh an Rialtas agus an Dáil an ghéarchéim sa Ghaeltacht a aithint.

“…Má tá muid i ndáiríre faoi earnáil na Gaeilge, ní mór don Rialtas an ghéarchéim a aithint. Tá géarchéim ann ó thaobh na Gaeilge in ainneoin an dul chun cinn atá déanta. Tá géarchéim sna Gaeltachtaí. Tá a fhios againn é sin.

“Tá laghdú suntasach ar líon na gcainteoirí Gaeilge. Tá sé sin soiléir ón taighde atá déanta ag lucht acadúla ar easpa Gaeilge ar na meáin chumarsáide agus ar dhul siar na Gaeilge. Ní mór dúinn é sin a aithint. Ní féidir dul i ngleic le fadhb gan an fhadhb a aithint i dtús báire agus ansin plean a réiteach agus acmhainní cuí a chur ar fáil.

“Tá ardmholadh tuillte ag cosmhuintir na Gaeltachta agus ag na daoine ar an talamh ar fud na tíre atá i mbun oibre go leanúnach ó thaobh na Gaeilge de, ach tá gá le plean cuimsitheach ón Rialtas. Tá an Straitéis 20 bliain agus an Plean Gníomhaíochta againn, ach in ainneoin sin, tá géarchéim fós againn.”

Tá diúltaithe ag Aire Stáit na Gaeltachta Seán Kyne géilleadh go bhfuil géarchéim teanga sa Ghaeltacht.

Níos túisce i mbliana, dúirt an t-iarChoimisinéir Teanga Seán Ó Cuirreáin go bhfuil an baol ann go mbeidh an Ghaeilge ina ‘zombie-language’ má leantar ar aghaidh ag seachaint na fírinne faoi ghéarchéim na Gaeltachta

Dúirt sé nach mbeadh aon bhiseach i ndán don Ghaeilge nó go ngéillfí ar dtús go bhfuil géarchéim ann, rud nach bhfuil déanta ag aon aire go fóill.

Bunaithe ar áiteamh Uí Chuirreáin, chuir Tuairisc.ie ceist ar an Aire Stáit ar ghlac sé leis go bhfuil  ‘géarchéim teanga’ sa Ghaeltacht agus gur chóir an méid sin ‘a admháil’ ar dtús má táthar chun dul i ngleic le cás na teanga.

Ní raibh an tAire Stáit sásta a rá go bhfuil géarchéim teanga sa Ghaeltacht. Ina áit sin, thug sé le fios gur údar iontais é go bhfuil oiread dul chun cinn á dhéanamh i dtaobh na pleanála teanga is atá.

“Cuireadh feidhm le hAcht na Gaeltachta in 2012. Dá mbeadh sé ráite ag aon duine ag an am go mbeadh os cionn dhá scór duine sa bhreis ag obair i measc an phobail sa Ghaeltacht agus sna bailte a fhreastalaíonn uirthi go heisiach ar fhorbairt teanga faoi 2020/21, ba bheag duine a chreidfeadh é nó í,” a dúirt Seán Kyne.

Níos túisce i mbliana mhaígh Catherine Martin, leascheannaire Chomhaontas Glas, go bhfuil an cur chuige lochtach céanna ag an Rialtas i leith ghéarchéim na Gaeltachta is atá acu i leith athrú aeráide agus géarchéim na timpeallachta.

Is amhlaidh an scéal, a dúirt sí, toisc nach bhfuil “polasaí cuí” acu le déileáil le ceachtar géarchéim agus toisc go bhfuiltear ag brath an iomarca sa dá chás ar “iarrachtaí pearsanta aonaracha”.

Dúirt Martin go raibh ardmholadh tuillte ag Leo Varadkar as iarracht a dhéanamh an Ghaeilge a fhoghlaim ach gur “cuma cé mhéad pop-up Gaeltachtaí a fhreastalaíonn an Taoiseach orthu” mura ndéantar “beart de réir briathair” i dtaobh polasaí teanga.

Tuairisc
____________________

lundi 20 mai 2019

Stair faoi cheilt: oidhreacht Ghaelach Chúige Uladh á cíoradh ag ‘An tUltach’ (Sorcha Ní Chearúlláin, Meon Eile 17.05.2019)


Stair faoi cheilt: oidhreacht Ghaelach 
Chúige Uladh á cíoradh ag ‘An tUltach’ 
le Sorcha Ní Chearúlláin (Meon Eile 17.05.2019)

‘Stair faoi cheilt: oidhreacht Ghaelach Chúige Uladh a fhiosrú trí shúile An tUltach’ is ainm do thogra úr de chuid na hirise stairiúla An tUltach, atá ag cur Gaeilge Uladh chun cinn le breis agus 95 bliana anuas.

Bunaíodh An tUltach in 1924 agus ó shin i leith rinneadh trácht ar na himeachtaí agus ar na hábhar ba thábhachtaí do Ghaeil Uladh le linn tréimhsí geala agus tréimhsí dhorcha trí chéile.

Ar leathanaigh na seanchóipeanna tá taiscí agus seoda a bhaineann le mórcheisteanna shaol na Gaeilge atá go fóill á bplé sa lá atá inniu ann.

Mar chuid lárnach den tionscnamh is déanaí seo iarrfar ar mheithleacha d’oibrithe deonacha, idir óg agus aosta, teacht le chéile chun dul ag tochailt i gcartlann na hirise d'fhonn cuid de na hailt is spéisiúla a aimsiú agus a chur ar fáil do léitheoirí an lae inniu.

Dúirt Gráinne Ní Ghilín, iar-eagarthóir An tUltach, atá anois mar ina bainisteoir digiteach ar an iris:

“Tá saibhreas mór seanscéalta agus amhrán ann, mar aon le gearrscéalta agus dánta leis na scríbhneoirí Conallacha is clúití ar fad. Is iontach na ceisteanna a bhí á bplé san am a chuaigh thart agus atá go fóill i mbéal an phobail inniu. Tá alt ann in 1972, mar shampla, ar na buntáistí agus míbhuntáistí a samhlaíodh le ballraíocht na Ríochta Aontaithe sa Chomhphobal Eorpach. Tá alt ann sna seascaidí ag moladh deireadh a chur leis an teist aistrithe agus bhíothas ag tuar in 1965 nach mairfeadh an Ghaeltacht ach 10 mbliana eile.”

Reáchtálfar léachtaí poiblí le linn an togra bliana agus déanfar taispeántais fhisiciúla in ionaid éagsúla fud fad Chúige Uladh.

Déanfar digitiú ar chuid den ábhar agus beidh taispeántas ar líne ann fosta ionas gur féidir le daoine blaiseadh a fháil de na féidearthachtaí fadtéarmacha a bhaineann le togra den chineál seo.

Le tuilleadh eolais a fháil, nó le clárú don togra, moltar do dhaoine dul i dteagmháil le fhoireann An tUltach trí na meáin shóisialta ar leathanach Facebook s’acu nó ar Twitter.
___________________________
An tULTACH
___________________________

jeudi 9 mai 2019

Tuairimí na dTráchtairí: Cogadh na Síntí Fada (Meon Eile, 09 May 2019)


Tuairimí na dTráchtairí: Cogadh na Síntí Fada
Seán Ó Baoill, Caoimhe Ní Chathail, Pádraig Mac Oitir (09 May 2019)

Meon Eile ar ais an tseachtain seo leis an tsraith 'Tuairimí na dTráchtairí' ina labhraíonn muid le tráchtairí aitheanta mar gheall ar ábhair thráthúla. An tseachtain seo, is é ‘Cogadh na Síntí Fada’ atá á phlé ag Dónall Mac Ruairí agus Siún Ní Dhuinn.

Rinne Oifig an Choimisiúin um Chosaint Sonraí cinneadh le déanaí a deir nach bhfuil sé in aghaidh an dlí ag comhlachtaí ainmneacha Gaeilge a litriú go mícheart tríd an síneadh fada a fhágáil ar lár. Tugadh an rialú tar éis fiosrúchán a d'eascair as gearán a rinne an léiritheoir teilifíse Ciarán Ó Cofaigh leis an Choimisinéir faoina ainm a bheith á litriú go mícheart ag Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte agus Banc na hÉireann.

Dúirt Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte agus Banc na hÉireann gur cúrsaí teicneolaíochta is cúis le hainmneacha a bheith á litriú acu gan síntí fada. Ach tá sé ráite ag Oifig an Choimisiúin um Chosaint Sonraí nach “ceart absalóideach” é go mbeidh d’ainm litrithe go cruinn agus an síneadh fada ann. An é nach bhfuil an cheist seo ach ina tús?

Labhair Meon Eile le Dónall Mac Ruairí agus Siún Ní Dhuinn lena dtuairimí a fháil ar an ábhar…
____________________________________________

mercredi 17 avril 2019

Vincent Morley: CÚRSAÍ STAIRE: Aistí ar an stair, ar staraithe, agus ar scríobh na staire

CÚRSAÍ STAIRE: 
Aistí ar an stair, ar staraithe, 
agus ar scríobh na staire

le Vincent Morley

COISCÉIM 2018       LITRÍOCHT €10
_____________________________

jeudi 4 avril 2019

'An Eoraip agus Litríocht na Gaeilge 1600-1650' le Tadhg Dúshláine

An Eoraip agus Litríocht na Gaeilge 
1600-1650: 
Gnéithe den Bharócachas Eorpach i Litríocht na Gaeilge
le Tadhg Dúshláine
Baile Átha Cliath 1987
Praghas: €30.00

B'é a chuir an t-údar roimhe sa saothar seo anailís liteartha ina gcomhthéacs Eorpach a dhéanamh ar aonaid aitheanta de litríocht Ghaeilge an 17ú haois. Léirítear an comhthéacs stairiúil agus na toscaí intleachtúla is reiligiúnda a cheadaigh do scolairí Éireannacha teagmháil a dhéanamh le coinsiasacht Eorpach na linne. Déantar anailís ar an dá shaothar chráifeacha Ghaeilge is iomraití ón tréimhse sin: Trí Bior-Ghaoithe an Bháis agus Scathán Shacrumuinte na hAithridhe. Léirítear tionchar na hEorpa chomh maith ar fhilíocht na Gaeilge sa 17ú haois go háirithe ar an bhfilíocht pholaitiúil. Beidh tuiscintí nua ar litríocht na Gaeilge sa chead leath den 17ú haois le fáil ag léitheoir an leabhair seo.
_________________________

mercredi 27 mars 2019

'Cánóg Dhubh' le Simon Ó Faoláin

Simon Ó Faoláin (Grianghraf: RTÉ)
Cánóg Dhubh

- do Mharcus Mac Conghail

Cros dhubh thanaí thú san aer im’ chuimhne,

An chulaith ghruama ort ar nós múnla

Ag ceilt chré umha niamhrach do mhianaigh,

Mianach a raideann do chreatlach ar an stoirm Gheimhridh,

Mianach ag ceiliúradh an fhoréigin dhiamhar san aer id’ thimpeall.

Ach ar an dteagmháil is lú dod’ chos scamallach

déanann fórsa éigin sa talamh

Daoi cré, éan tuí, fear grinn asat,

An tuirlingt ag cumadh aoire ort

Ó bhéal na talún tur neamhghéilliúl’

Nuair a thréigeann tú neamh aeir is uisce de thimpist’.

Le heaspa tuisceana an déagóra

Ar dhainséar, ar chastacht an tsaoil,

Léimeann tú gan buaireamh ón bhfaill

Don gcéad uair

agus leathann do sciatháin

Don gcéad uair,

gan cheist ná amhras

Ach go mbéarfaidh an t-aer do mheáchan,

Is déanann.

Cuireann méarnáil leictreach An Daingin soir uait

Teaspach is fiosracht ort, go gcasann tú

 – Mar a dhein na hógánaigh thiar riamh –

I dtreo shoilse an bhaile mhóir.

Chonac thú ar maidin

ós comhair an Ché Spáinneach,

Ní le dhá thaobh an bhóthair agat ach a chroílár,

tú suite ar an líne bhán,

meáchan do choirp brúite chun tosaigh ar d’ucht,

do chosa laga ag saothrú gan mhaith,

Iarsma do chlúmh gearrcaigh

ina afro áiféiseach ar chúl do chinn,

na cairteacha is na lorraithe

ag tabhairt gach cor tobann timpeall ort,

iontas ort fén bhfústar,

ar nós garsúin ó Inis Icileáin

a chuaigh sna púcaí oíche

is a dhúisigh le fáinne an lae

i lár Bangkok.

Tarrtháladh thú, is cuireadh siar thú

I mbosca bróg

chun an léimt a thabhairt athuair,

Ag filleadh ar do mhianach,

Cré umha niamhrach do mhianaigh,

Mianach a raideann do chreatlach

Mar chros dhubh thanaí ar an stoirm Gheimhridh,

Mianach ag ceiliúradh an fhoréigin dhiamhar

San aer id’ thimpeall.

Simon Ó Faoláin
_______________________
FOINSE:
(RTÉ 21 Mar 2019)
_______________________

lundi 4 février 2019

Breandán M Mac Gearailt: Léirmheas ar an scannán 'Black 47'

D’airigh mé uaim Máirtín Jaimsie agus mé ag féachaint ar ‘Black 47’
Breandán M Mac Gearailt (10 Meán Fómhair 2018) 

BLACK 47
Stiúrthóir: Lance Daly

Cliar: James Frecheville, Hugo Weaving, Stephen Rea, Freddie Fox, Barry Keoghan, Moe Dunford, Sarah Greene, Jim Broadbant, Peadar Cox, Diarmaid de Faoite

Is gearrscannán Gaeilge, tathagach é An Ranger (2008) a dhíríonn ar shaighdiúir (Owen McDonnell) agus an scrios a dhéanann sé nuair a fhilleann sé ar an bhfód dúchais i gConamara i rith an Ghorta Mhóir. Ghlac sé le ‘scilling an Rí’ nuair a chuaigh sé sna Connaught Rangers agus chaith sé blianta i gcéin i mbun cogaíochta. Thug McDonnell agus Máirtín Jaimsie taispeántais bhreátha uathu sna príomhrólanna. Ní raibh mo ghoile sásaithe, áfach, agus taibhsíodh dom riamh gur leathscannán a bhí ann mar nár cíoradh cúlra nó todhchaí an tsaighdiúra chun mo shástachta.

Dar liom go bhfuil sárshaothar dlite don Ghorta Mór agus is ábhar iontais agam i gcónaí teirce na saothar faoi.[...]


dimanche 27 janvier 2019

'An Tionscadal': Tomás Mac Síomóin (2007)


An Tionscadal
Tomás Mac Síomóin
Coiscéim 2007
LITRÍOCHT  €7.50

“Níl i mo chluasa anois ach fuaim mo throm-anála féin is rithim shála rubair mo bhuataisí sléibhteoireachta, an casán caol seo faoi mo chosa á mbualadh go tomhaiste acu. Maille le sioscadh na gaoithe trí dhuilliúr na gcoillte is ceol an chorreasa thall. An corrfhiodán le taobh an bhealaigh ag baint siollaí spleodracha as spallaí beaga eibhirchloiche. Agus mise liom féin sa domhan céadrata seo. Domhan nár athraigh ó tháinig sé i radharc an duine don chéad uair ariamh. Aer glan an tsléibhe i mo pholláirí. I mo scamhóga. Do mo bheoú. Do mo líonadh le fuinneamh amh an dúlra...”
_________________________________
Nuair a bhaineann Daithí Ó Gallchóir sráidbhaile iargúlta i sléibhte na Catalóine amach, nil aon súil aige leis an bpobal iontach atá ina gcónaí ann. Ní amháin go bhfuil sláinte an bhradáin ag gach duine acu, ach maireann siad thar dhá chéad bliain d’aois….
_________________________________
Buchbesprechung in der elektronischen Zeitschrift SCHATTENBLICK
 ===================================================
REZENSION/107: Tomás Mac Siomón - An Tionscadal (Gälisch) (SB)
---------------------------------------------------------------------- 
Tomás Mac Síomóin : An Tionscadal

Ende 2006 hat Tomás Mac Síomóin beim Oireachteas, dem alljährlichen Fest gälischer Kultur in Irland, für sein Buch "An Tionscadal" den Preis für den besten Roman des Jahres gewonnen. Ungewöhnlich wie aucherfrischend für einen gälischsprachigen Roman, hat "An Tionscadal" nichts - jedenfalls nicht direkt - mit Irland zu tun. Es kommen darin weder Kartoffelplage noch Keltischer Tiger, weder Trunksucht noch die Troubles in Nordirland, weder Bestechungsskandale noch Bauboom vor. Statt dessen befaßt sich Mac Siomóin mit Fragen universeller Natur - Leben und Sterben, Gesellschaftsordnung, Gier, Globalisierung sowie Übermacht der Konzerne und der Geheimdienste. Übersetzt heißt "An Tionscadal" "Das Projekt". Im Roman geht es um eine bahnbrechende Entdeckung, die das Leben aller Menschen auf diesem Planeten völlig verändern könnte - was mächtige Interessen auf den Plan ruft.

Die Hauptfigur des Buches, der irische Kosmopolit Daithí Ó Gallchóir, arbeitet, obwohl eigentlich gelernter Chemiker, als leitender Manager der Vermarktungsabteilung von Martell, einem weltweit führenden Pharmaunternehmen. Bei einem Aufenhalt in Barcelona bekommt der Kunstliebhaber - er beschäftigt sich in seiner Freizeit mit mittelalterlichen Kirchenfresken - eine uralte Karte in die Hände, die ihn in ein fast vergessenes Dorf führt, wo es ein ganz besonderes, religiöses Wandmotiv gibt. In Les Pedres stellt Ó Gallchóir mit Erstaunen fest, daß die Menschen dort im Schnitt über 300 Jahre alt werden und kaum bis gar keine Gesundheitsbeschwerden kennen. Wollte Ó Gallchóir übersprünglich das Foto des als verschollen geltenden Freskos für seine Sammlung aufnehmen, so geht es ihm nun um nichts weniger, als das große Geheimnis von Les Pedres zu ergründen und in Besitz zu nehmen. Zwar schweben ihm allerlei Vorteile für die Menschheit vor, letztlich aber hat er nur den persönlichen Ruhm im Sinn.


Der 1938 geborene Mac Síomóin, der seinen Doktor der Biologie an der renommierten Cornell-Universität in den USA gemacht hat und seit rund zehn Jahren in Katalonien lebt, schöpft in der Figur Ó Gallchóirs sowie den örtlichen Gegebenheiten in den östlichen Pyrenäen, wo er Les Pedres angesiedelt hat, aus dem eigenen Erfahrungsschatz. Sein Interesse für lateinamerikanische Literatur findet in der Reise Ó Gallchóirs nach Les Pedres, einer Art europäischem Shangri La, und in den Erfahrungen, die der Romanheld dort macht, seinen Niederschlag. Dieser erste Teil des Buchs, der im Jahr 2000 spielt, erinnert gelegentlich an den magischen Realismus eines Gabriel García Márquez.


Erzählt wird die ganze Geschichte in Form eines Tagebuchs, das von Ó Gallchóir geführt und in der zweiten Hälfte des Romans um fiktive Dokumente und Ausschnnitte aus dem Protokoll einer mehrtägigen Konferenz der Firma Martell in Barcelona im Jahr 2005 ergänzt wird. Auf der Konferenz wird von firmeneigenen Experten sowie hochrangigen Gästen aus Militär, Politik, Religion und Wirtschaft umfassend die Frage diskutiert, ob man das Lebenselixier Sempraviva, das Ó Gallchóir aus Les Pedres mitgebracht hat, den Menschen zugänglich machen sollte oder nicht. Diesen Teil des Buchs nutzt der bekennende Marxist Mac Síomóin geschickt, um die wichtigsten politischen Themen unserer Tage - demographische Verschiebungen, Klimawandel, Nutzung der Gentechnologie, Ressourcensicherung, Sozialabbau und "Terrorismus" - unter die Lupe zu nehmen und zu zeigen, wie einseitig und menschenfeindlich die neoliberalen Antworten auf die Herausforderungen des 21. Jahrhunderts sind. Eigentlich sind es gar keine Antworten, sondern Denkblockaden, die jede Lösung der Probleme der menschlichen Existenz unmöglich machen und jede Utopie von vornherein ausschließen.


Tatsächlich ist es der Vertreter des Vatikans, der auf der Konferenz über Fortsetzung oder Einstellung des "Projektes" den menschenfreundlichsten und philosophisch weitgreifendsten Ansatz präsentiert - was natürlich Bände über die erbsenzählende Sichtweise der versammelten Anthropologen, Finanzexperten, Psychologen, Soziologen usw. spricht. Hier zeigt Mac Síomóin, der selbst sowohl preisgekrönter Dichter als auch Übersetzer des Werkes des nicaraguanischen Befreiungstheologen Ernesto Cardenal Martínez aus dem Spanischen ins Gälische ist, daß der christliche Glaube nicht zwingend den Einsatz für eine bessere Welt im Hier und Jetzt ausschließt. In "An Tionscadal" hat Mac Síomóin viele aktuelle politische Fragen, die er sonst in seinen pointierten und anregenden Artikeln für Zeitschriften wie Comhar oder Red Banner verarbeitet, zu einer packenden Erzählung zusammengefaßt. An diesem empfehlswerten Roman wäre höchstens zu kritisieren, daß die Figuren, einschließlich der des Ó Gallchóirs, etwas eindimensional gezeichnet werden. Doch möglicherweise war dieser Eindruck vom Autor gewollt, um die Verarmung des modernen Menschen im Hamsterrad der Konsum- und Leistungsgesellschaft zu unterstreichen. (28. Juli 2008)

Tomás Mac Síomóin
An Tionscadal 
Verlag Coiscéim (www.coisceim.ie), Dublin, 2007.10
208 Seiten
__________________________________________

lundi 21 janvier 2019

ColúnLee: Agallamh eisiach le Darach Ó Scolaí, foilsitheoir

Darach Ó Scolaí
Agallamh eisiach le Darach Ó Scolaí, foilsitheoir
(ColúnLee12 Ean 2019)
Cuireann Lee Vahey an scríbhneoir, an foilsitheoir, an t-eagarthóir, agus an t-iar-ealaíontóir, Darach Ó Scolaí faoi agallamh. Cíorann siad an litríocht, an léitheoireacht, an fhoilsitheoireacht, leabhair Ghaeilge, agus an dúshlán a bhaineann le léirmheastóireacht shásúil i bpobal an-bheag. 

[...] Lee Vahey: De bharr a ndéanann tú ar son do chomhlachta [Leabhar Breac], áfach, agus de bharr a laghad léirmheastóireachta toirtiúla a dhéantar ar an bprós comhaimseartha, airím scaití go ndéantar dearmad gur scríbhneoir thú, gur údar bunsaothar thú. Tá saothar suntasach d’úrscéalta, drámaí, aistriúcháin, leabhra do pháistí, agus athleaganacha ar sheanscéalta curtha díot. Cén meas atá agatsa ar an gcaoi a gcaitear le do shaothar? Abair, ba chúis chlamhsáin ag Alan Titley roinnt blianta ó shin nach dtugtar aitheantas a ndóthain do phrósairí comhaimseartha. Dar le hAlan, ba tusa duine de na húdair siúd a bhí ligthe i bhfaillí ag an aos critice. An cuma leat sin? Nó an bhfuil tú sásta fad is go léitear do shaothar?

Darach Ó Scolaí: Is cuma agus ní cuma. Ní maith liom go bhfuil cúrsaí léirmheastóireachta chomh dona sin. Mar a dúirt mé cheana, ní dóigh liom go ndéantar a ndóthain daoine a mhealladh chun léirmheasa. Ní dóigh liom go gcuirtear a ndóthain brú ar scríbhneoirí léirmheas a scríobh, mar is iad na scríbhneoirí atá ag éileamh na léirmheasanna. Níl sé folláin go mbeadh a laghad sin léirmheastóireachta dá déanamh. Níl sé folláin. Thairis sin, tá an dara heagrán de An Cléireach foilsithe. Tá mé an-sásta leis sin agus ní dhearnadh léirmheas ar bith air.

LV: Ghnóthaigh an t-úrscéal sin, An Cléireach (2007), arb é do chéad úrscéal é, duais ollmhór Oireachtais suim bhlianta ó shin. Cuireadh amach úrscéal eile leat Na Comharthaí (2014) le deireanas freisin. Bhíodar éagsúil go maith lena chéile. Tugtar ‘úrscéal stairiúil’ nó ‘úrscéal staire’ fiú ar An Cléireach. Agus táim ag ceapadh le breathnú ort anois díreach nach bhfuil tú sásta leis an lipéid sin.

DÓS (ag meangadh): Ní airím gur ‘úrscéal staire’ An Cléireach. Sílim in amanntaí go gcúngaíonn an téarma ‘úrscéal staire’ úrscéal, mar go dtarraingíonn sé rómhór ar an ‘rómáns’ staire. Ar an láimh eile, tá an oiread sin úrscéalta staire ann a thrasnaíonn an teorann agus atá in ann a bheith ina ngnáthúrscéalta ‘liteartha’.

LV: Meas tú gurb é an dála céanna é le Fontenoy Liam Mhic Cóil? Tugtar ‘úrscéal staire’ air sin freisin.

DÓS: An rud faoi Fontenoy, áfach, bhí sé deacair ormsa ‘úrscéal staire’ a thabhairt air. Feicim mar úrscéal faoin stair é.

LV: Úrscéal staireagrafaíoch, más maith leat.

DÓS. Sea. Tá sé ag labhairt ar pheirspictíocht na staire agus b’fhéidir peirspictíocht na fírinne.
_________________

lundi 14 janvier 2019

Stádas na Gaeilge san Eoraip agus an tAistriúchán: Riachtanach (P. S. Ó Murchú, Meon Eile, 14/01/2019)

Stádas na Gaeilge san Eoraip agus an tAistriúchán: Riachtanach
le P. S. Ó Murchú 
Meon Eile, (14/01/2019)

[...] Tá a lán buntáistí ann an Ghaeilge a bheith mar theanga oifigiúil san AE. Bíonn fáil ar eolas ón AE i nGaeilge i bhfad níos rialta agus ar chaighdeán níos airde ná mar a bhíonn i gcás Rialtas na hÉireann. Cruthaítear agus daingnítear téarmaíocht, leathnaítear stór focal, cinntíonn sé gur féidir leis na Gaeil an teanga a áireamh agus iad ag cur isteach ar obair san AE. Murach an stádas seo chuirfí slua mór de Ghaeilgeoirí cumasacha ó dhoras toisc nach mbeadh an tríú ‘teanga Eorpach’ acu. An t-aon fhógra Gaeilge atá feicthe agam ar Instagram ba ón AE a tháinig sé. Normalú teanga é sin. 

[...] Cad atá á rá agam más ea? Is ionann stádas na Gaeilge (san Eoraip agus sa bhaile) agus an teanga a fhorbairt agus a chosaint. Méadaíonn an stádas an seans go mbeidh sí á labhairt i gceann 100 bliain. Tá lochtanna áirithe ar ghnéithe den bhealach a gcuirtear an stádas i bhfeidhm ach ní dócha gur ann don chóras gan locht. Caiteachas riachtanach atá ann dar liom. Is cinnte gur tábhachtaí go mór tacú le pobail agus le tuistí a thógann a bpáistí le Gaeilge ach ní rogha idir eatarthu é. Cuimhnítear leis, ainneoin bhuaileam sciath na n-aonteangaithe anglafónacha, nach mbíonn ach fíorbheagán cearta ag Gaeilgeoirí. [...]  Bíodh stádas ceart ag an nGaeilge san Eoraip, óir nach bhfuil aon áit eile.
______________