Breandán Ó Doibhlin 2009: ar a shaothar féin: athbheochan na Gaeilge

-------------------------------

Conchúr Ó Giollagáin - Cá bhfuil ár dtriall?

Teacht Aniar | Ajoutée le 26 oct. 2017

_____________________________

Teachtaireacht na Nollag agus na hAthbhliana ó Uachtarán na hÉireann, Micheál D. Ó hUigínn 2017

Teachtaireacht na Nollag agus na hAthbhliana ó Uachtarán na hÉireann, Micheál D. Ó hUigínn 2017

Mar Uachtarán na hÉireann, is cúis áthais dom mo bheannachtaí a chur chugaibh, agus guím Nollaig shona, shíochánta agus Bliain Nua mhaith daoibh.

Is tréimhse ar leith í an Nollaig, nuair is féidir linn sos a ghlacadh, agus machnamh a dhéanamh ar an mbliain atá caite. Is tréimhse í a bhfuil sé ceart agus oiriúnach dúinn scéal na Nollag a thabhairt chun cuimhne. Scéal faoi thuras fada anróiteach, agus breith linbh i dteach sealadach i mBeithil, dhá mhíle bliain ó shin. Cuimhnímis, freisin, ar cé chomh fada is atá an réigiún sin ón tsíocháin sa lá atá inniu ann, agus cé mar a léiríonn an easpa síochána sin go bhfuil teipthe orainn ar an leibhéal daonna agus polaitíochta, agus, faraor, go gcloisimid focail a chuireann leis an aighneas seachas cabhrú le réiteach a aimsiú don réigiún.

Cé go bhfuil go leor ama caite ón oíche a rugadh an leanbh Íosa agus gur tharla sé i bhfad uainn, is féidir linn macasamhlacha a fheiceáil inár sochaí féin inniu, faraor.

Agus sinn ag machnamh ar an scéal sin, ina bhfuil dídean tí agus suaimhneas á lorg, cuimhnímis, freisin, ar an iliomad aistear pearsanta, deacair, atá á thaisteal ag mná, fir agus leanaí ár linne, in Éirinn agus i gcéin.

Má aithnímid macalla scéal Bheithile i sochaí an lae inniu, b’fhéidir go spreagfar muid chun seasamh i ndlúthpháirtíocht leo siúd a mbeidh an Nollaig seo deacair agus dorcha orthu, ar chúiseanna éagsúla.

Arís, i mbliana, beidh scáil ar shéasúr na Nollag, dóibh siúd nach bhfuil dídean bhuan, shábháilte acu.

Caithfimid glacadh lenár ndúshlán, an séasúr ceiliúrtha seo a threorú ina ghealltanas leanúnach go mbeimid mar shochaí ag déanamh cúraim, agus ag tabhairt aire, dóibh siúd atá ag fulaingt de bharr easpa baile buan. Ba mhaith liom buíochas a ghabháil leo siúd a oibríonn chomh díograiseach chun tacú leis na daoine sin inár sochaí atá leochaileach.

Bhí an t-ádh orm bualadh leis an iliomad grúpaí agus daoine a thugann cúis dóchais do na daoine is imeallaithe inár sochaí. Molaim iad. Tá a gcuid oibre inspioráideach agus croíúil agus cuireann sé i gcuimhne dúinn na féidearthachtaí atá ar fáil ag muintir na hÉireann chun ár sochaí a fheabhsú agus poblacht a bhaint amach a fheidhmíonn ar mhaithe le gach uile shaoránach.

Agus sinn ag teacht chun deireadh na bliana dhá mhíle agus a seacht déag agus ag tabhairt aghaidh ar an mbliain nua, déanaimis ár n-aistear ar aghaidh, le chéile, ag cuidiú lena chéile, agus ag díriú ár n-aird orthu siúd atá i ngéarghá.

Le hoícheanta fada an gheimhridh á fhágáil inár ndiaidh againn, is féidir linn an deis a thapú chun tuar geal dóchais agus misnigh a thabhairt do gach aon duine agus gach aon chlann sa bhliain atá romhainn.

Arís an bhliain seo chugainn, iarraim orainn ar fad machnamh a dhéanamh ar chruachás leanúnach na dteifeach, agus na ndaoine díláithrithe; ar na milliúin páistí, bean agus fear ar fud an domhain atá i bhfad ó chompord agus ó dínit a gcuid teaghlach.

Le linn na bliana dhá mhíle agus a seacht déag, fógraíodh go ndéantar fiche duine a dhíláithriú gach nóiméad, agus go gcuirtear iallach orthu a mbaile a fhágáil agus dídean a lorg. Tá cogaí, coimhlintí, géarleanúint agus tubaistí nádúrtha ag brú níos mó daoine i dtreo an teite ná mar a tharla riamh, roinnt díobh siúd a theith á ndíol mar sclábhaithe fiú.

Cuireann an ghéarchéim dhaonnúil, atá ag tarlú i Stát Rakhine i Maenmar agus a bhfuil na céadta mílte de chine an Rohingya ag teitheadh uaidh go dtí an Bhanglaidéis, i gcuimhne dúinn go rí-shoiléir go bhfuil bóthar fada anróiteach roimh phobail áirithe agus iad ag iarraidh a n-áit a bhaint amach i sochaí shíochánta.

Mar phobal agus mar shaoránaigh dhomhanda caithfimid a bheith freagrach agus glacadh lenár ndualgais. Ní mór dúinn freagairt le daonnacht, go báúil, agus le meas ar an gceart atá ag gach éinne maireachtáil go sábháilte agus le dínit.

Tá mé dóchasach go seasfaidh saoránaigh Éireannacha ar fud an domhain leo siúd atá ag fulaingt, agus leo siúd atá ag dul i ngleic leis na géarchéimeanna seo le comhbhá, agus i ndlúthpháirtíocht leis na daoine is leochailí.

I rith na bliana seo, bhain Saidhbhín agus mé féin an-sásamh as bualadh leis an oiread sin de mhuintir na hÉireann atá ina gcónaí thar lear, go háirithe san Astráil agus sa Nua-Shéalainn.

Cuirim mo bheannacht chucu siúd agus chuig muintir na hÉireann uile atá thar lear, pé cúinsí faoina bhfuil siad. Chomh maith leis sin, ba mhaith liom, mar Uachtarán na hÉireann, buíochas a ghabháil le gach uile dhuine díbh a bhfuil cúram á dhéanamh agaibh dár bpobail thar an Nollaig agus, go deimhin, ar feadh na bliana. Ina measc tá baill den Gharda Síochána, an tSeirbhís Príosún, foirne na n-ospidéal, na seirbhísí éigeandála agus baill na bhForsaí Cosanta atá thar lear ag obair ar son na síochána.

Guím Nollaig shona shíochánta ar gach aon duine díbh, agus gach rath oraibh don Bhliain Nua, cuma cá bhfuil sibh.

Beir Beannacht.

______________________________

'Stair a ceileadh orainn' le Anton Mac Cába (An tUltach)

Logainm Clár 3 An Dún: Treoraí Ciarán Dunbar (2015).

 - Is é cúrsaí éanlaithe atá á phlé sa clár seo.

___________________________________________

LÍTRIOCHT €7.50

Stair a ceileadh orainn

le Anton Mac Cába (An tUltach 13/12/2017)

Labhair Anton Mac Cába leis an iriseoir agus staraí as Contae an Dúin, Ciarán Dunbar

“Maidir le Contae an Dúin, ní hamháin gur mhair an Ghaeilge suas go lár an fhichiú haois – na seandaoine deireanacha mar a déarfá – ach tamaillín roimhe sin, bhíodh traidisiún iontach láidir ann. Bhí na lámhscríbhinní ann; bhí Gaeltacht agus mar sin de ann.

“Bhí paróistí ann, agus mheas John O’Donovan gur Ghaeltachtaí iad in 1838, nuair a bhí seisean ann. Protastúnaigh bunús na ndaoine a bhí, agus atá, ina gcónaí ansin. Agus labhair sé le daoine, Protastúnaigh, ar Gaeilge a bhí acu. Léiríonn sin an láidreacht a bhí ag an Ghaeilge.

[...] “Chuir seisean [an Dochtúir Mac Póilín] suim sa bhéaloideas agus sa Ghaeilge sna daichidí agus chuaigh sé thart agus labhair sé le daoine, agus bhí daoine ag rá, ‘Bhí Gaeilge ag m’athair mar ní raibh ach Gaeilge ag mo sheanmháthair,’ agus ní raibh Gaeilge ag an duine seo. Feiceann tú an briseadh cultúrtha, sóisialta sin: nach raibh garmhac ábalta labhairt leis na seantuismitheoirí.

[...] Níl daoine ar an eolas faoi seo “agus bheadh an-obair leis an mheon sin a athrú. Tá sé cosúil le ceantair i nGaeltacht na hAlban, mar ar mhair an Ghaeilge go dtí fiche bliain ó shin agus dearmad déanta ag daoine go raibh an Ghaeilge ann. Séanann daoine go raibh a leithéid sa cheantar.”

TUILLEADH

_______________________________

Glaschu agus Rèabhlaid na Ruise. 

Sealladh Harry McShane (1978).

A’ Ghàidhlig le Tòmas MacAilpein (2017).

A' Cheàrdach

Litreachas a' chlas-obrach air a thrusadh, 

agus air a chur ann an Gàidhlig

Dhomhsa, b’ e an strì an aghaidh a’ chogaidh a bu chudromaiche do na sòisealaich. Bha mi a’ cur taic ris a’ ghluasad ghnìomhachail, ach dh’fheumte seasamh ri uabhas a’ chogaidh an toiseach: bha sinn a’ guidhe agus beò an dòchas gun rachadh againn air iomairt a chruthachadh a chuireadh stad air. Thug strì Iain MhicGhillEathain togail cridhe dhuinn; agus nuair a chaidh sgrìobhainn Zimmerwald a chur an clò a-rithist ann am Breatann, anns an tàinig Lenin agus càch a-mach an aghaidh a’ chogaidh, bha ar dòchas air a dhùsgadh às ùr. Cha robh sinne, ge-tà, ach ag amas air crìoch a chur air a’ chogadh. Cha tàinig e a-steach oirnn rèabhlaid a thogail a-mach às a’ chogadh. Dh’atharraich Rèabhlaid na Ruise ar saoghal gu lèir.

TUILLEADH

________________________

Leagan aipe d’fhoclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe ar fáil anois

Leagan aipe d’fhoclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe ar fáil anois

Tá leaganacha digitithe d’fhoclóirí móra na Gaeilge ar fáil mar aip

Maitiú Ó Coimín

TUAIRISC, Deireadh Fómhair 27 2017

Tá leaganacha digitithe d’fhoclóirí móra na Gaeilge ar fáil mar aip

Tá leagan aipe d’Fhoclóir Uí Dhónaill, Foclóir de Bhaldraithe, An Foclóir Beag, An Bunachar Gramadaí agus an Bunachar Foghraíochta anois ar fáil ar an Apple Store agus ar an Play Store.

Leagan aipe den suíomh Teanglann.ie atá i gceist agus na leaganacha digitithe d’fhoclóirí móra na Gaeilge a réitíodh don suíomh idirlín ar fáil anois go héasca i bpóca an úsáideora.

Is féidir na trí fhoclóir a íoslódáil in éineacht leis an mBunachar Gramadaí agus an Bunachar foghraíochta, nó is féidir an aip a shaincheapadh de réir riachtanais an úsáideora agus rogha de na cúig áis a íoslódáil ceann ar ceann.

TUILLEADH

_______________________

Tomás Mac Síomóin: Ceachtanna ón gCatalóin

Ceachtanna Ón gCatalóin

Teanga i ngleic le nualiobrálachas

Tomás Mac Síomóin

Coiscéim 2005

Litríocht €6.00

"Tá an Chatalóinis á labhairt ag beagnach aon mhilliún déag daoine faoi láthair. Tar éis bac iomlán a bheith ar an teanga faoi dheachtóireacht Franco, tá sí in uachtar anois i gcúrsaí rialtais, oideachais agus cultúir na Catalóine.
Fós féin, tá an teanga i mbaol dar le saineolaithe teanga sa tír. Tá cumhacht na Spáinnise, inimirce mhór Spáinniseoirí agus an idé-eolaíocht nualiobrálach ag bagairt uirthi.
Sa phaimfléad seo pléitear údair imní na saineolaithe seo. Déantar cur síos gearr ach cuimsitheach ar stair agus staid reatha na Catalóinise. Tá an-chuid ábhar machnaimh do lucht an Gaeilge anseo freisin."

_____________________________

An Tionscadal 

Tomás Mac Síomóin 

Coiscéim 2007

Litríocht €7.50

Nuair a bhaineann Daithí Ó Gallchóir sráidbhaile iargúlta na Catalóine amach, níl aon súil aige leis an bpobal neamhchoitianta atá ina gcónaí ann. Ná leis an rún is cúis leis an neamhchoitiantacht seo.

Céard  é an rún seo atá caomhnaithe ag an bpobal óna shinsir i leith? An mbeidh scil bleachtaireachta Daithí in ann é a aimsiú? Agus má aimsíonn, nach mór an spéis a bheadh ag a chomhlacht in earra a d’fhéadfadh tús a chur le réabhlóid úr i saol an chine dhaonna?

Úrscéal neamhghnách eile ó údar nach drogall leis tabhairt faoi cheisteanna móra na linne.

Bronnadh an chéad duais ar an saothar i gcomórtas na n-úrscéal liteartha in Oireachtas 2006. 

‘Ta úire agus indibhidiúlacht ann’, a dúirt moltóir amháin.  ‘Téann an t-údar i ngleic le cuid mhór téamaí nach gnáth a ionsaí i litríocht na Gaeilge.’ ‘Éiríonn leis an údar garraí gabhainn an réalachais a réabadh trí ghníomh ollchumadóireachta nó meitificsean a chruthú agus a sheoladh go séimh faoin léitheoir', dar le moltóir eile. ‘Is úrscéal suntasach tábhachtach é seo a chuirfidh cor sa gcumadóireacht liteartha Ghaeilge…’

File agus úrscéalaí aitheanta is ea Tomás Mac Síomóin (B.Á.C, 1938). Dochtúireacht ó Ollscoil Cornell, (S.A.M.) aige, tréimhsí caite aige mar thaighdeoir eolaíochta, léachtóir ollscoile, iriseoir, mar eagarthóir ar Anois is ar Comhar is mar aistritheoir liteartha. Cónaíonn agus saothraíonn sé sa gCatalóin. 

rLeabhar

_____________________________

21 Dán - 21 Poemes - 21 Poemas 

 Tomás Mac Síomóin 

Coiscéim 2010 

€20

"63 dán i ndáiríre atá sa leabhar seo. Ach is iad na dánta céanna iad i dtrí theanga. 21 Dán i nGaeilge. 21 Dán i Spáinnish, 21 Dán i gCatalóinis. Tá na leathanaigh laistigh maisithe go gleoite le léaráidí ó Karen Dietrich (www.karendietrich.com). "Má éiríonn leis an saothar seo droichead beag a thógáil idir domhan na Gaeilge agus lucht labhartha na Catalóinise agus na Spáinnise, aireoidh mé gurbh fhiú go mór an iarracht"  

_______________________

Damhna Dorcha: caint ag Meanmanra 2016

Damhna Dorcha: caint ag Meanmanra 2016

| Scott Oser | Ajoutée le 8 déc. 2016

“Seo caint a thugas ag an gcomhdháil Meanmanra 2016 ar an 19ú Samhain 2016.  Taifeadadh an chaint le linn dom a thabhairt, agus tá scannán déanta desna sleamhnáin agus an taifead.”

______________________________

IOHANNES Ó ÉIRINN AGUS MÁISTRÍ NA GRÉIGE: Léamh ar Shaothar Iohannes Scottus Eriugena le Eoghan Mac Aogáin

IOHANNES Ó ÉIRINN 
AGUS 
MÁISTRÍ NA GRÉIGE: 

Léamh ar Shaothar Iohannes Scottus Eriugena

le Eoghan Mac Aogáin

“Anois, agus é [Iohannes Scottus Eriugena] ag plé le Teacht Amach na cruthaíochta, dearbhaíonn sé seanról Bhriathar Dé a bhí fós beo i gCríostaíocht an oirthir, mar chaomhnóir agus rialtóir na cruthaíochta go léir. Inniu féin, tá Íosa Críost Rialtóir an uile Ní, ‘Iésous Christos o Pantokratór’ ar na híomhánna is mó a scarann thoir agus thiar na Críostaíochta. [...] Is beag glacadh a bhí riamh leis an íomhá chosmach seo d’Íosa san iarthar. De réir mar a d’imigh an Chríostaíocht siar, leagadh béim níos mó ar dhaonnacht Íosa agus cailleadh an coincheap de Bhriathar Dé mar fhórsa leanúnach a choiníonn rudaí mar atá. D’fhan na foirmlí focal - mar atá siad i dtús shoiscéal Naomh Eóin, abair - ach is léamh lag, meafarach a bhí á dhéanamh orthu de réir a chéile. I scríbhinní Iohannes, áfach, is ionann Briathar Dé agus Cúis an Uile Ní.” ('Iohannes Ó Éirinn agus Máistrí na Gréige: Léamh ar Shaothar Iohannes Scottus Eriugena' le Eoghan Mac Aogáin, Coiscéim, 2009, leath.181)

___________________________

Sna cúig imleabhar dá mhórshaothar Periphyseon (Mar Gheall ar Nádúir) chuir Iohannes Scottus Eriugena (c. 810-875) cuntas ciclipéideach le chéile ar gach dá bhfuil ann: dúile dofheicthe na fisice, mionstruchtúir anatamaíochta na colainne, feidhmiú na gcéadfaí, struchtúr na hintinne, iompar an duine, rothlú na spéartha, ordlathas na n-aingeal, agus an diacht. Scáthán is ea an dúlra, a dúirt sé, ina bhfeictear íomhá den intinn, agus scáthán is ea an intinn ina bhfeictear íomhá de Dhia.

Tá an scéal ar fad inste anseo ag Eoghan Mac Aogáin bunaithe ar aistriúcháin atá déanta aige ar shraith de théacsanna le Iohannes agus leis na húdair is mó a chuaigh i bhfeidhm air: na hAithreacha Gréagacha Greagóir Nyssa, Dinísias an tAiréapagach, agus Maximus an Coinfeasóir, agus an t-oideachasóir Rómhánach Martianus Capella. Díríonn Mac Aogáin aird an léitheora ar na buntéamaí Nua-Phlatónach atá le fáil i saothar Iohannes, ar na hiarsmai láidre den seamanachas atá le brath ar an láimhseáil a dhein sé orthu, agus ar an aeisteitic gan sárú a dhein sé díobh araon in Periphyseon. Agus léiríonn sé an tábhacht atá fós leis an seasamh neamhghnáthach a ghlac sé sa choimhlint idir thoir agus thiar na Críostaíochta.

"An-leabhar é seo ar dhá chúis: a léannta agus atá an cur síos agus an anailís ar fhealsúnacht agus ar dhiacht Eriugena, agus a ghreanta agus atá an stíl phróis, go háirithe an t-aistriúchán ar bhriathra Eriugena féin." (Donnchadh Ó Corráin)

"- Stair intleachtúil a linne - Johannes Scottus Eriugena, c. 810-875 - agus a shaothar, go háirithe ag cúirt an rí Chairilínsigh, Séarlas Maol. 

- Cuntas tríd is tríd den smaointeoireacht ar bun meafair (mar ba dhúil don fhealsúnacht scolaíoch). 

- Cur síos ar an scoilt idir oirthear (an Ghréig) agus iarthar na Críostaíochta ag an am. 

- An Chríostaíocht Ghréagach. Na naisc leis an manachas in Éirinn ag an am agus roimh-ré. I gcomhthéacs an mhanachais aiséitigh seo tá plé an-suimiúil ar fad ag an údar faoin cúlra a bhí le seo: dar leis, tréith thábhachtach den domhan réamh-liteartha a bhí a rian air fós i saol an 8ú chéid ná an seamanachas (‘shamanism’ i mBéarla). Táim an-ghafa ar fad leis an leabhar seo. Tá an oiread sin ábhar machnaimh ann."  (Fionn Murtagh)

Coiscéim 2009 €12
Litríocht.com

_______________________________

‘Ní coirpigh muid, nílimid as ár meabhair’ – fógra neamhspleáchais na Catalóine curtha siar ag Puigdemont (Tuairisc)

‘Ní coirpigh muid, nílimid as ár meabhair’ – fógra neamhspleáchais na Catalóine curtha siar ag Puigdemont.

Maitiú Ó Coimín, Tuairisc  

(Dé Máirt, Deireadh Fómhair 10 2017)

Tá fógra oifigiúil neamhspleáchas na Catalóine curtha ar athlá ag uachtarán na tíre Carles Puigdemont ar mhaithe le tuilleadh cainte agus comhrá le rialtas Madrid faoi phróiseas síochánta leis an neamhspleáchas a bhaint amach.

Dúirt Puigdemont i bparlaimint na Catalóine inniu gur “stát neamhspleách” a theastaíonn ó mhuintir na Catalóine agus gur léiríodh an mhian sin i reifreann na seachtaine seo caite.

“D’éirigh leis an bhfeachtas ar son an neamhspleáchais, ainneoin go raibh orainn troid in aghaidh an fhoréigin. Bhí an vóta ar a shon níos mó ná an vóta ina aghaidh,” a dúirt an t-uachtarán.

Dúirt sé, áfach, go molann rialtas na Catalóine “go gcuirfí ar athlá iarmhairtí fhógra an neamhspleáchais go ceann cúpla seachtain chun comhráite a thosú”.

TUILLEADH

_________________

Imbolc 2017 – Ruadhán Mac Cormaic

Is iar-chomhfhreagraí dlí agus iar-chomhfhreagraí Pháras é Ruadhán Mac Cormaic leis an Irish Times. Anois is Comhfhreagraí Gnóthaí Eachtracha an nuachtáin é.

Le déanaí foilsíodh an chéad leabhar dá chuid, The Supreme Court, a bhfuil ard-mholadh á thabhairt dó.

‘A wonderful book … a superb book and it’s not just for people interested in law; it tells you a lot about Ireland‘ Vincent Browne, TV3

‘Mac Cormaic quite brilliantly tells the story … balanced, perceptive and fair … a major contribution to public understanding‘ Donncha O’Connell, Ollamh le Dlí, NUIG, Dublin Review of Books

_______________________

Tá náire ar chuid mhaith de bhunaíocht na tíre seo go bhfuil neamhspleáchas ar bith againn (Eoin Ó Murchú, Tuairisc)

Tá náire ar chuid mhaith de bhunaíocht na tíre seo go bhfuil neamhspleáchas ar bith againn

Eoin Ó Murchú 

Tuairisc (Deireadh Fómhair 7 2017)

Ba cheart dúinn tacaíocht a thabhairt do neamhspleáchas na Catalóine. Ar deireadh thiar is tábhachtaí agus is dlisteanaí toil mhuintir na Catalóine ná aon dlí a bhrúitear orthu ón taobh amuigh.

Tá rialtas réigiúnach na Catalóine ar tí neamhspleáchas na tíre sin ón Spáinn a fhógairt i ndiaidh reifreann inar thug 92% díobh siúd a vótáil tacaíocht don fhógairt.

Deir an rialtas s’againne, ámh, nach dtabharfaidh siad aitheantas don bhfógra toisc go raibh an reifreann ‘mídhleathach’ faoi dhlí is bunreacht na Spáinne.

B’fhéidir gurbh fhiú don rialtas seo, a thogh an 32ú Dáil, cuimhneamh gur fhógair na Sasanaigh go raibh an chéad Dáil i 1919 ‘mídhleathach’ freisin.

TUILLEADH

__________________________

'An Dochtúir Áthas' le Liam Mac Cóil (Podchraoladh Léirmheastóireachta)

Leabhar mhí Aibreáin 2017

Liam Mac Cóil

An Dochtúir Áthas

ISBN 978-0-898332-18-5

Foilsitheoir: Leabhar Breac

An mhí seo, labhair Róisín Adams leis an Ollamh Máirín Nic Eoin, Ollamh Emerita in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath, agus leis an Dr Eoin Mac Cárthaigh, léachtóir i Roinn na Gaeilge, Coláiste na Tríonóide, faoin úrscéal An Dochtúir Áthas le Liam Mac Cóil.

"Ceann desna húrscéalta is dea-scríofa, is difriúla, is spéisiúla - in aon fhocal amháin, is fearr - a foilsíodh in Éirinn le fada an lá. Coinnítear ar bís thú ó leathanach go leathanach." - Pearse Hutchinson

Tá an leabhar seo, a céadfhoilsíodh i 1994, ar cheann den bheagán úrscéalta trialacha nua-aimseartha lánfhada sa Ghaeilge. Caidreamh an laoich lena shíciatraí is ábhar dó - nó an féidir an méid sin féin a rá go cinnte?

Láithreoir: Róisín Adams

Aíonna: Máirín Nic Eoin agus Eoin Mac Cárthaigh

_________________________

'Cás Aduain an Dr Jekyll agus Mhr Hyde' le RL Stevenson (Podchraoladh Léirmheastóireachta)

Leabhar mhí Mheán Fómhair 2017: 

Cás Aduain an 

Dr Jekyll agus Mhr Hyde 

le Robert Louis Stevenson, 

aistrithe ag Conall Ceárnach.

Is scéal scáfar é seo a chuirfidh alltacht agus anbhá ar lucht a léite. Déan dearmad ar na léirithe éadroma de atá feicthe agat i scannáin agus cruinnigh do mhisneach le dul i bhfiontar sceimhle síceolaíoch Jekyll agus Hyde. Is i Londain atá an t-úrscéal suite mar dhea, ach tá gach uile leathanach de ar maos in atmaisféar dúrúnda Dhún Éideann - an áit ar rugadh Robert Louis Stevenson. An fabhalscéal Freudach an leabhar seo, nó fáthscéal moráltachta nó fiú allagóire collaíochta? Is fútsa a chinneadh.

Láithreoir: Seán Ó Catháin

Aíonna: Aonghus Ó hAlmhain agus Ian Ó Caoimh

________________________________

Ó Líofa go Lá Dearg (Vimeo)

______________________________

Acht na Gaeilge - Idir Chamáin (Vimeo)

Plécháipéis ar Acht Gaeilge ó Thuaidh (pdf)

___________________________

Agallamh le Tomás Mac Síomóin 2010

Ajoutée le 26 sept. 2010
Agallamh le Tomás Mac Síomóin, File, Fealsamh, Aistritheoir, Úrscéalaí...

____________________________

Gasuir le Gaeilge: Leabhar Mór na hEalaíne

Leabhar Mór na hEalaíne

Gasuir le Gaeilge

Litríocht €14.95

Gasuir le Gaeilge: Bhí mé i gCo. Aontroma le gairid ar chúrsaí oibre agus thug mé an chlann liom. Thug muid cuairt sciobtha ar an siopa leabhar sa gCultúrlann i mBéal Feirste le cur lenár stór leabhar Gaeilge féin, agus roghnaíodh Leabhar Mór na hEalaíne mar leabhar do na gasúir ar fad.

Aistriúchán ar leabhar Béarla de chuid Dorling Kindersley é, agus sár-saothar atá ann. 

TUILLEADH

_________________________

Tuairisc: ‘Ní bheidh stát Palaistíneach choíche ann’ – Robert Fisk

‘Ní bheidh stát Palaistíneach choíche ann’ – Robert Fisk

le Robert Mc Millen

TUAIRISC, Déardaoin, Lúnasa 10 2017

Labhair Robert Fisk le Tuairisc.ie agus é ar chuairt ar Bhéal Feirste agus ní mórán dóchais atá aige faoina bhfuil i ndán dúinn, ón Teach Bán go dtí an Meánoirthear

TUILLEADH

___________________________

Startha na Gaeilge: Alt le Vincent Morley

Startha na Gaeilge

Vincent Morley 

(20/10/2015)

Foilsíodh A History of the Irish Language: From the Norman Invasion to Independence le hAidan Doyle, léachtóir Gaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh, cúpla mí ó shin agus tá sé díreach léite agam. Chuireas suim ar leith sa leabhar seo mar is gearr go mbeidh aiste liom féin ar an ábhar céanna i gcló sa Princeton History of Modern Ireland. B’éigean dom dul i ngleic leis na fadhbanna stairiúla atá pléite ag Doyle agus b’údar spéise dom é toradh a chuid oibre. Caithfear a rá, áfach, gur mór idir scála an dá shaothar: trí chéad leathanach atá i leabhar Doyle i gcomórtas le fiche leathanach sa chaibidil a scríobhas. Thairis sin, tá scóip na caibidle níos cúinge: níor ghá dom bacadh le stair na hÉireann, ábhar atá pléite go mion ag údair eile sa Princeton History, agus níor bhain stair inmheánach na teanga (na hathruithe a tháinig ar an bhfoclóir, ar an ngramadach, ar an litriú, etc.) le mo chúram. Ach tá iarracht déanta ag Doyle dhá thrá a fhreastal trí stair inmheánach agus stair sheachtrach na Gaeilge a chuimsiú in aon imleabhar amháin. Béarlóirí nach mbeadh ar a gcumas Stair na Gaeilge le Kim McCone et al. a léamh, bainfidh siad tairbhe as an gcuntas comair ar éabhlóid na teanga ón 12ú céad go dtí tús an 20ú céad atá le fáil anois in A History of the Irish Language. Ní phléifidh mé an ghné sin den leabhar, áfach, mar ní hé ‘Cúrsaí Teangeolaíochta’ teideal an tsuímh seo. Tabharfaidh mé spléachadh ar an gcur síos a dhein Doyle ar stair na hÉireann, agus scrúdóidh mé an dearcadh sainiúil atá aige ar stair sheachtrach na Gaeilge. De réir an nóta admhála i dtosach A History of the Irish Language, léigh staraí anaithnid lámhscríbhinn an leabhair sular ligeadh i gcló í. Más ea, caithfear a rá nár léamh cúramach é mar chuirfeadh líon na mbotún as do staraí gairmiúil ar bith.

LÉIGH AN t-ALT AR FAD

_____________________________________

Idir dhá chultúr: Impiriúlachas, Éirí Amach agus Teanga sa tréimhse réabhlóideach 1914-18

Ajoutée le 2 juin 2015

Idir dhá chultúr: Impiriúlachas, Éirí Amach 

agus Teanga sa tréimhse réabhlóideach 1914-18

Alan Titley agus Aindrias Ó Cathasaigh

_________________________

Agallamh le Gabriel Rosenstock - Ólann mo Mhiúil as an nGainséis

Ajoutée le 5 juin 2012

_____________________________

Umberto Eco: 'Luascadán Foucault' (aistrithe ag Matt Hussey)

Luascadán Foucault

Umberto Eco

Aistrithe ag Matt Hussey

Coiscéim 2016

ISBN 6660012160273

Lth/Pgs 530

Bog/Softcover

Litríocht €15.00

______________________

Àrd-Ollamh Roibeard Ó Maolalaigh: Corpas na Gàidhlig

Ajoutée le 16 juin 2016
Tha Roibeard Ó Maolalaigh a' bruidhinn ri Gordon Wells mu dheidhinn "Leacag" - Leasachadh Corpais na Gàidhlig - pròiseact a tha Oilthigh Ghlaschu a' co-òrdanachadh fo bhratach Shoillse.

_________________________________

7Lá: Gearóid Denvir

Ajoutée le 15 févr. 2017

Liam Alastair Crouse (Ceòlas) a' bruidhinn ri Gordon Wells

__________________________________

Dr Dòmhnall Uilleam Stiùbhart a' bruidhinn ri Gordon Wells (Sabhal Mòr Ostaig)

________________________________________

Raidió na Life: An Tuaisceart (Soundcloud)

Labhair Barra Mac Aodha Bhuí le Ciarán Mac Giolla Bhéin ó Chonradh na Gaeilge mar gheall ar an gcruinniú a bhí acu le hArlene Foster i gcaitheamh na seachtaine.

Ansin labhair Barra Mac Aodha Bhuí, Máirtín Ó Fainnín agus PT Mac Ruairí leis an Dr Ian Malcolm mar gheall ar chúrsaí polaitíochta níos leithne sa tuaisceart.

________________________________

Leabhar mhí na Bealtaine 2017: Hula Hul le Seán Mac Mathúna

Leabhar mhí Aibreáin 2017: An Dochtúir Áthas le Liam Mac Cóil

An mhí seo, labhair Róisín Adams leis an Ollamh Máirín Nic Eoin, Ollamh Emerita in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath, agus leis an Dr Eoin Mac Cárthaigh, léachtóir i Roinn na Gaeilge, Coláiste na Tríonóide, faoin úrscéal An Dochtúir Áthas le Liam Mac Cóil.

__________________________

Mars: Ascnamh Leanúnach Dumhcha is Tonnán i Sásar Níle

MARS:

Ascnamh Leanúnach Dumhcha 

is Tonnán i Sásar Níle

Is réigiún ar Mhars é Sásar Níle ina bhfuil dumhcha is tonnáin ag gluaiseacht go tapa. Leanann HiRISE ag déanamh monatóireachta ar an limistéar seo gach re mí chun na hathruithe a fheiscint ar scálaí ama séasúracha is bliantúla.

(uahirise.org/ga)

____________________

Bunphrionsabail maidir le hidirbheartaíocht Breatimeacht

Bunphrionsabail maidir le hidirbheartaíocht Breatimeacht

(Gnóthaí AE  05-04-2017) 

Tá tús curtha ag an Ríocht Aontaithe leis an bpróiseas fhoirmeálta chun imeacht as an Aontas Eorpach. Tá Parlaimint na hEorpa tar éis a bunphrionsabail i leith na hidirbheartaíochta a shainaithint. Áirítear orthu go dtabharfaí tús áite do leasanna saoránach agus go n-urrmódh an RA a ghealltanais i leith bhuiséad an AE. San fhíseán seo tugtar léargas ar thosaíochtaí na Parlaiminte.

Athscríbhinn:

Beidh ag Parlaimint na hEorpa ceadú a thabhairt d'aon chomhaontú maidir le himeacht na Ríochta Aontaithe ón AE. 

Sa vótaíocht, seiceálfaidh feisirí an bhfuil bunphrionsabail na Parlaiminte á n-urramú: 

Ní mór tús áite a bheith ag leasanna saoránach. 

Ní mór an idirbheartaíocht a dhéanamh de mheon macánta agus de thrédhearcacht iomlán. 

Ní féidir aon chomhbhabhtáil a bheith ann idir slándáil agus caidreamh eacnamaíoch na todhchaí. 

Is gá go leanfar den phróiseas síochána i dTuaisceart na hÉireann 

agus nach mbeidh teorainn chrua ann le Poblacht na hÉireann. 

Ní mór don RA na hoibleagáidí dá bhfuil siad tiomanta a urramú, lena n-áirítear iad siúd a bhaineann leis an mbuiséad. 

Maidir le leagan amach chaidreamh AE-RA na todhchaí ní féidir é a phlé 

ach a ndéanfar dul chun cinn suntasach ar chainteanna faoin gcaoi a n-imeoidh an RA. 

Cosc ar a rogha rudaí a roghnú: ní ballraíocht sa mhargadh aonair 

go saorghluaiseacht earraí, caipitil, seirbhísí agus daoine. 

Ní féidir idirbheartaíocht ar leithligh a bheith ann le tíortha aonair AE nó tíortha neamh-AE.

Ghlac feisirí tosaíochtaí na Parlaiminte do thús na hidirbheartaíochta le tromlach ollmhór: 516 as 751.

________________________

Litir ó Uachtarán Pharlaimint na hEorpa, Antonio Tajani (Tuairisc)

Litir ó Uachtarán Pharlaimint na hEorpa, Antonio Tajani

Ní mór dúinn smaoineamh ar a thábhachtaí 

atá aontacht na hEorpa, anois níos mó ná riamh. 

Is gá don Eoraip athrú, gan í a lagú

Tuairisc Dé Sathairn, Márta 25 2017

Inniu déanaimid ceiliúradh ar chomóradh seasca bliain de ré saoirse nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo san Eoraip. Fós féin, níos mó ná riamh, tá cúl á thabhairt ag daoine le tionscadal na hEorpa.

Tá na náisiúnachtaí, na daoine a mheasann ‘gach aon duine ar a shon féin’, ag éirí níos cumhachtaí taobh istigh den Aontas agus lasmuigh de. Den chéad uair, in áit áthas a bheith orainn maidir le haontachas tíortha nua, caithfimid aghaidh a thabhairt ar imeacht na Ríochta Aontaithe.

Mar gheall air seo, ní féidir linn sinn féin a shásamh le ceiliúradh nach bhfuil ann ach focail dheasa. Caithfimid an Eoraip a thabhairt níos cóngaraí dá saoránaigh trí réiteach nithiúil a sholáthar dá gcuid fadhbanna.

Freagraímis don phobalachas le hEoraip ghníomhach, le hEoraip a mhaolaíonn ar an dífhostaíocht, a bhainistíonn na sreafaí imirce, a áirithíonn an tslándáil agus a thugann aire don chomhshaol.

Ní hé tráth na deighilte é ná tráth chun milleán a chur ar na hinstitiúidí eile nó ar rialtais AE toisc ár n-earráidí. Níl aon mhaitheas i meon mar sin. Os a choinne sin, is mithid misneach chun ár bhfreagrachtaí a ghlacadh chugainn féin chun réitigh chomhpháirteacha a aimsiú chun sochair do mhuintir na hEorpa.

Chun an dífhostaíocht a laghdú, go háirithe i measc na n-óg, tá gá le hEoraip níos iomaíche a thugann aird níos fearr ar an bhfíorgheilleagar. Tá gá le comhshocrú glúine in éineacht leis an gcomhshocrú cobhsaíochta agus fáis.  Ní féidir linn fiacha atá ó smacht agus geilleagar neamhéifeachtach nach bhfuil fabhrach ó thaobh chruthú post de a fhágáil le huacht ag an aos óg. Caithfimid a áirithiú go mbainfidh an t-aos óg leas freisin as buntáistí ár ngeilleagar margaidh sóisialta.

Ní leor bearta maidir le comhdhlúthú fioscach amháin chun an réiteach sin a bhaint amach. Tá beartais uainn a spreagfaidh infheistíocht, déantúsaíocht, seirbhísí agus digitiú ar fhíormhargadh na hEorpa.

Caithfimid rialú eacnamaíoch na hEorpa a threisiú. Tá an tsolúbthacht bhuiséadach agus úsáid na gcistí Eorpacha fite fuaite le caílíocht an chaiteachais agus leis na hathchóirithe chun ár n-éifeachtúlacht eacnamaíoch agus riaracháin a fheabhsú. Sin é an bealach chun tús a chur le fíorchóineasú ár ngeilleagar, atá riachtanach chun go mbainfidh na hEorpaigh uile leas as an euro.

Is gá rialacha agus nósanna imeachta níos simplí a bheith againn, nach gcuirfidh srian ar ár saoránaigh ná ar ár ngnóthaí. Ná téimis amú sna mionsonraí.

Ina áit sin, dírímis ar dtús ar na dúshláin mhóra dhomhanda, an beartas eachtrach, an chosaint, an trádáil, an comhrac i gcoinne an athraithe aeráide. Níl aon Stát Eorpach amháin láidir go leor chun caibidlíocht a dhéanamh ina aonar leis na Stáit Aontaithe, leis an tSín nó leis an Rúis. Is i dteannta a chéile amháin is féidir linn ár gceannasacht a chur i bhfeidhm i gceart.

Is i gcomhaontas le chéile is féidir linn barr feabhais Eorpach maidir le rochtain ar mhargaí domhanda a áirithiú, ar bhonn rialacha daingne a chinnteoidh deireadh na hiomaíochta éagóraí.

Tá gá againn freisin le margadh cosanta agus le tionscal cosanta Eorpach chun gur féidir linn sinn féin a chosaint ar bhealach éifeachtach le cothromaíocht acmhainní. Caithfimid sineirge agus acmhainneacht mhíleata a thógáil, ar féidir leo feidhmiú ar bhealach comhordaithe, in ainneoin gur ó thíortha éagsúla iad.

Is gá dúinn freisin ár muinín chomhpháirteach a neartú chun ár saoránaigh a chosaint ar sceimhlitheoireacht agus ar choiriúlacht, agus chun imghabháil cánach a chomhrac. Caithfidh ár seirbhísí faisnéise, ár mbreithiúna, ár bpóilíní agus ár ngníomhaireachtaí frithchalaoise faisnéis a mhalartú agus oibriú i gcomhar le chéile.

Chun ár dteorainneacha a rialú, tá orainn ár bpríomhacmhainní a chomhroinnt agus Gníomhaireacht Garda Cósta agus Teorann Eorpach a bhunú .

Is gá dúinn oibriú go dlúth i gcomhar le chéile d’fhonn an ceart chun tearmainn a ráthú agus chun Rialachán Bhaile Átha Cliath a ollchóiriú ionas go mbeidh sé níos éifeachtaí. Is gá dúinn a bheith chomh díograiseach agus sinn ag glacadh le daoine a cháilíonn i gcomhair an chirt ar thearmann agus atáimid ag cur in aghaidh na hinimirce mídhleathaí.

Chun aghaidh a thabhairt ar an bhfeiniméan úrnua seo, a bhfuil dlúthbhaint aige le fás déimeagrafach, leis an athrú aeráide, an sceimhlitheoireacht, cogadh agus an bhochtaineacht, caithfimid straitéis chomhchoiteann a fhorbairt ar son na forbartha san Afraic. Ní féidir linn bainistiú na sreafaí imirce a fhágáil faoi chúram na ngáinneálaithe ar dhaoine ná na sceimhlitheoirí.

Caithfidh taidhleoireacht eacnamaíochta láidir a bheith againn chun filleadh na n-imirceach a éascú agus dlús a chur leis, chun lárionaid ghlactha a chruthú i dtuaisceart na hAfraice i gcomhar leis na Náisiúin Aontaithe, agus chun brú na himirce a laghdú. Is gá plean Marshall le haghaidh na hAfraice, ina mbeidh breis infheistíochtaí agus malartuithe feasa gnó i réimsí amhail an tslándáil, bonneagair, fuinnimh ghlana, an fhiontraíocht, an oiliúint agus forbairt acmhainní riaracháin.

Chun dul i ngleic leis na dúshláin sin, ní mór dúinn smaoineamh ar a thábhachtaí atá aontacht na hEorpa, anois níos mó ná riamh. Is gá don Eoraip athrú, gan í a lagú.

Is féidir linn machnamh a dhéanamh ar ár gcuid earráidí, agus ar a bhfuil le feabhsú, ach níl sé de cheart againn an misneach a chailleadh, ná dearmad a dhéanamh ar an bhféinmheas sin a chuir ar ár gcumas gach a bhfuil bainte amach againn le chéile a dhéanamh.

Is sinne an t-aon réigiún ar domhan nach gcuirtear pionóis an bháis i bhfeidhm a thuilleadh ann. Cuireann an domhan muinín ionainne nuair a chuirtear iriseoirí i bpríosún, nuair a fhulaingíonn mná foréigean agus nuair a dhéantar beag dá gcearta, nuair a bhagraítear ar lucht freasúra polaitiúil nó nuair a bhaintear a saoirse uathu. Caithfimid a bheith inár n-eiseamláir maidir le cearta bunúsacha. Is mó ar fad sinn ná margadh ná airgeadra.

Tá an fhreagracht orainn ar fad ceannaireacht a fheidhmiú le neart agus le crógacht i dtaca lenár luachanna, ar luachanna iad atá mar phríomhbhunús don chómhaireachtáil seo againne.

Cuimhnítear ar aisling rathúil na hEorpa nuair a labhraímid ar an dul chun cinn, ar an rathúnas, ar an tsaoirse agus ar an tsíocháin. Ní chreidim go bhfuil an fonn chun aislinge sin caillte ag na hEorpaigh. Is fúinne atá sé anois íomhá na hEorpa teibí, neamhéifeachtaí agus maorlathaí a athrú. Ní mór dúinn an díograis a spreagadh agus an tuiscint sin a bhaineann le bheith páirteach i mórthogra a chothú.

Is é sin an oidhreacht is fearr is féidir linn a bhronnadh ar na glúine atá le teacht.

____________________________________

Tuairisc: Dánta na hArdteiste

Dánta na hArdteiste

Is féidir féachaint anseo ar fhíseáin de na cúig dhán ar chúrsa na hArdteiste agus iad á léamh ag scoth na gcainteoirí Gaeilge — Dara Ó Cinnéide, Helen Ní Shé, Gormfhlaith Ní Thuairisg, Máire Ní Fhinneadha agus Caitlín Nic Aoidh.
(Tuairisc Márta 23 2017)

An Spailpín Fánach

(á léamh ag Dara Ó Cinnéide)

_______________________

An tEarrach Thiar - le Máirtín Ó Direáin

(á léamh ag Gormfhlaith Ní Thuairisg) 

____________________

Colscaradh - le Pádraig Mac Suibhne

 (á léamh ag Caitlín Nic Aoidh)

_______________________

 Mo ghrá-sa (idir lúibíní) - Nuala Ní Dhomhnaill

 (á léamh ag Helen Ní Shé)

_____________________

Géibheann - le Caitlín Maude

 (á léamh ag Máire Ní Fhinneadha)

___________________________

___________________________

Mairín Hurndall le Mark Wringe - Nicola Sturgeon agus Reifreann na hAlbain (SoundCloud)

_________________________________