Robert Louis Stevenson: Oileán an Órchiste; An Fuadach; Cás Aduain an Dr Jekyll agus Mhr Hyde.

Oileán an Órchiste

Robert Louis Stevenson

Leabhar Breac; €15.00

176 lch; clúdach crua;  

ISBN 978-1-909907-40-9

TUILLEADH

___________________________________________

An Fuadach

Robert Louis Stevenson

Leabhar Breac; €15.00

 304 lch; clúdach crua; 

ISBN 978-1-909907-65-2

TUILLEADH

____________________________________________

Cás Aduain an 

Dr Jekyll agus Mhr Hyde

Robert Louis Stevenson

Evertype; €12.95, £10.95, $15.95

164 lch; clúdach bog; 

ISBN 978-1-78201-075-3 

TUILLEADH

____________________________________

Kevin Hickey: Teanga gan ‘substaint’, gan tábhacht í an Ghaeilge?

Teanga gan ‘substaint’, 

gan tábhacht í an Ghaeilge?

Kevin Hickey 

(Bealtaine 13 2016, TUAIRISC)

Meastar go raibh moill ar éisteacht breis agus míle cás a bhain le tiomáint faoi thionchar an óil de bharr an achomhairc a dhein an Stiúrthóir Ionchúiseamh Poiblí ar chás Mihai Avadenei. I bhfianaise an méid sin, thuigfeá don Bhreitheamh John Edwards agus an bhreith a thug sé an tseachtain seo ar an gcás céanna. Ina dhiaidh sin féin, ábhar imní an méid a dúirt sé faoi easpa ‘substainte’ a bheith ag roinnt le heolas a thabharfaí i nGaeilge.

Bíodh is go raibh comhthéacs ar leith i gceist ag an mBreitheamh Edwards, sílimse go luíonn an méid a dúirt sé go deas le meon agus dearcadh an Stáit i leith na Gaeilge sa tír seo le fada.

Ag caint dó le Helen Ní Shé ar An Saol ó Dheas dhá bhliain ó shin, dúirt an Dochtúir Pádraig Ó Héalaí gurb í an laincis is mó a bhacann ar an Stát feidhmiú go dearfach i leith na Gaeilge ná éiginnteacht faoina tairbhe nó díchreideamh mar gheall air – nó, lena rá ar bhealach eile, go gceaptar go forleathan nach fiú mórán í. 

Mar a mhínigh Pádraig féin, tá elite shóisialta an chomhchórais dlí agus oideachais ag fógairt os ard leis na céadta bliain in Éirinn – agus á léiriú ar shlite ana-phraiticiúil – gurb é an Béarla an teanga a chuirfeadh dul chun cinn ar fáil do chlann nó do thír agus gurbh é leas na ndaoine iompú leis.

Ar eagla na míthuisceana, ba iad na slite praiticiúla a bhí i gceist ná an Ghaeilge a ruaigeadh as fearann poiblí na tíre seo agus iachall a chur ar dhaoine an teanga fhaiseanta nua úd a fhoghlaim. Ba mhinic a dhéantaí an méid sin leis an lámh láidir, rud nach ndéantar mórán caint’ air. D’fhág an méid seo ar fad gur tháinig casadh mínádúrtha i meon na muintire i leith a dteanga féin, meon arbh iad an bhinb agus an dímheas a chomharthaí sóirt. Ar ndóigh, do threisigh an Gorta agus an imirce a lean é go mór leis an meon san.

Is é m’áiteamhsa gur i ngleic leis an pathology sin atá Rialtais agus pobal an Stáit seo i gcónaí. Mar a deir an seanfhocal, is fada amach a shíneann iarsma an drochghnímh.

Liosta le háireamh iad na cinntí atá déanta ag an Rialtas le blianta beaga a d’fhág buailte an teanga arís is arís eile; an phraiseach náireach a deineadh d’Acht na Gaeltachta, an lagú atá déanta ar an Acht Teanga, siléig agus drogall na n-údarás maidir le foilsiú moltaí tairbheacha i dtuarascáil teangeolaíochta, agus moilleadóireacht an Rialtais i dtaobh chur i bhfeidhm na moltaí oideachais Gaeltachta – gan ach cuid acu a lua.

Má tá an méid sin féin sách dona, shílfeá nach bhfuil páirtithe polaitíochta na tíre sásta ceist na teanga a phlé fiú, i bhfianaise a mhinicí atá iarrtha acu ráitis Ghaeilge na Dála a chur siar le tamall anuas.

In ainneoin gur iarradh go gceapfaí Aire Sinsearach a mbeadh an Ghaeilge ar a thoil aige le féachaint i ndiaidh cúrsaí Gaeltachta, ’sé a mhalairt atá déanta ag an Rialtas, don darna babhta in imeacht roinnt bheag blianta. Aire Sóisearach a bheas againn in athuair agus is léir nach aon chloch ar phaidrín an Rialtais í ceist na teanga, bíodh an chloch sin ar an gceann is mó nó an ceann is lú.

San aitheasc oscailte a thug sé ag Oireachtas Chois Fharraige dhá bhliain ó shin, dúirt Joe Steve Ó Neachtain gur cheart go mbeadh reifreann ar stádas na Gaeilge sa tír seo ‘a chuirfeadh deireadh leis an gcur i gcéill, bealach amháin nó bealach eile’.

Ba é an port céanna a bhí aige agus é ag caint liom féin i mí na Samhna seo caite.

“Mothaím go bhfuil go leor cur i gcéill ann, le fírinne. Mothaím go dteastódh uainn a rá amach go díreach go bhfuil muid lándáiríre. Mara ndéarfaidh muid é le linn chomóradh Éirí Amach na Cásca, beidh sé gan rá, agus éaló’ an Ghaeltacht léi mar a d’éalaigh sí as chuile choirnéal den tír,” a dúirt fear ildánach Chois Fharraige. Ba dheacair dó a shamhlú, a dúirt sé, go mairfimis mar phobal teanga gan an crú a chur ar an tairne.

Bheadh an saineolaí dlí Gwynedd Parry ar aon fhocal le Joe Steve Ó Neachtain, shílfeá. Ba é Parry a dúirt anuraidh go raibh sé in am ag Éirinn ‘to abandon its commitment to bilingualism or to honour it fully’.

In ainneoin an stádais atá ag an teanga ar pár, is léir gur á tréigean atá an Stát ar leis í le fada fada an lá, tar éis na reitrice ar fad. Mar a léirigh alt a scríobh an t-iar-Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin, ar Tuairisc.ie le gairid, an t-aon rogha atá á cur ar fáil do phobal na Gaeltachta anois agus iad ag déileáil leis an Stát ná an Béarla éigeantach. Mar a dúirt fostaí úd na Roinne Oideachais, “who is going do deal with the tá sé’s today?”

San alt le Seán Ó Cuirreáin, mhínigh sé gur thug Aire Rialtais rialacháin nua isteach sa bhliain 1928 faoina dtabharfaí trí bliana do Státseirbhísigh an Ghaeilge a fhoghlaim sa chás gur sa Ghaeltacht a bheidís le lonnú.

Measadh go bhféadfaidís an teanga a shealbhú agus déileáil le muintir na háite tar éis an achair sin ama. Ní hamháin nár cuireadh aon chuid de na rialacháin teanga seo i bhfeidhm riamh, ach níos measa fós, gach uair go raibh an spriocdháta do thosú na rialachán ag teannadh leis an rialtas, síníodh ordú chun an dáta tosaithe a chur ar athló, ar feadh sé mhí nó ar feadh bliana. 

Tharla sé seo ar a laghad ceithre huaire agus leathchéad idir 1928 agus 1966, tráth ar cuireadh deireadh ar fad leis os íseal. Ráinig go raibh an tÉirí Amach á chomóradh againn an bhliain úd freisin, ar ndóigh.

Is léir, mar sin, gur a’ snámh in aghaidh easa atáthar, agus toisc go bhfuil Béarla ag beagnach gach duine sa Ghaeltacht anois, ’sé meon an Stáit gur leor an méid sin agus nach gá seirbhís a chur ar fáil do phobal na Gaeltachta ina rogha teanga.

Is é an rud a dhearmadtar anseo, ar ndóigh, nár tugadh aon rogha do phobal na Gaeltachta riamh a gcuid gnóthaí a dhéanamh leis an Stát ina rogha teanga.

Dhiúltaigh an Stát é sin a dhéanamh dóibh. D’fhág seo gurbh éigean do phobal na Gaeltachta an Béarla a fhoghlaim. Faoi mar a deir an seanfhocal, ‘ní bhíonn dlí ar an riachtanas’.

Ná tuigtear uaidh seo gur drochrud é an Béarla nó an dátheangachas – a mhalairt glan atá fíor. Mar sin féin, tá sé iomlán fimíneach ag tráchtairí frith-Ghaeilge a rá faoi phobal na Gaeltachta anois ‘go bhfuil Béarla acu ar aon nós’, nuair is é an meon is bun lena leithéid d’áiteamh is cúis leis an iachall a cuireadh orthu an Béarla a fhoghlaim ina dtír féin sa chéad áit.

Is gá dúinn dul i ngleic lenár stair agus a aithint gur bréag ó bhun go barr a bhí sa mhéid a dingeadh isteach inár n-aigne faoi easpa maitheasa agus fiúntais ár dteanga féin; bréag a creideadh le haimsir, bréag ar géilleadh di de bharr iachaill agus bochtanais, sa tslí is gur thosaigh daoine á n-iompar féin dá réir agus gur tháinig an bhréag chun fírinne agus an tuar faoin tairngreacht.

Is gá dúinn dul i ngleic leis an méid sin agus athshealbhú a dhéanamh ar an gcuid is suntasaí dár n-oidhreacht mar Éireannaigh.

Má dhéanaimid é sin, b’fhéidir go gcneasóimis ár gcréachta agus go ndíbreoimis an bhinb teanga atá againn i leith ár dteanga féin. Tríd an bpobal a mhúineadh faoi chastacht agus faoi fhírinne cheist na teanga a bhainfear an méid sin amach.

Idir an dá linn, áfach, leomhfainnse a rá go bhfuil sé in am ag dream Gaeltachta an Stát a thabhairt chomh fada leis an Eoraip agus go fiú os comhair na Náisiún Aontaithe as ucht a gcuid faillí i dteanga a dtíre féin, ach smaoineamh ar bhealach le cás a dhéanamh ina n-aghaidh.

Kevin Hickey 

(Bealtaine 13 2016, TUAIRISC)

A' Mheanbhchuileag (5)

A' Mheanbhchuileag (5)

le Fearghas MacFhionnlaigh

English HERE

Agus Eubh a' ghràidh, nach eil fhios agad
gun d'eug a' ghealach le bàidh riut?

B' ann le Adhamh an cumhachd follaiseach;
b' ann leatsa cumhachd rùnach na bronn.
B' esan beinn àrd an lagha, bu tusa tobar domhainn gràs Dhè.
B' esan an Ròimh, bu tusa a' Ghrèig.
Esan Odusseas nan gleachdan, tusa Calupso nan geasan.
Esan for, tusa meatafor.
Esan cruth daingeann, tusa cruth-atharrachadh.

Bu tu am priosm beò:
bhean thu ris an t-solas agus chaidh e na bhogha-fhrois;
bhean thu ris an oiteig, is chaidh i na ceòl;
bhean thu ris an uisge, is chaidh e na fhìon;
bhean thu ris a' bhurras, is chaidh e na dhealan-dè;
bhean thu ris a' chloich, is chaidh i na daoimean;
bhean thu ris an fheur, is chaidh gach bileag na flùr.

Bu tu an Oracail Dheilfeach;
bu tu Scheherazade nan sgeul;
bu tu Taj Mahal nan tùr àrd-rinneach;
bu tu Airc Coicheangail an Tighearna,
is diamhaireachd Dhè an ceilt nad bhroinn,
ach rinneadh tu nad Chiste Pandòra,
spùinnte de gach nì ach dòchas.

Bu tu an Uile-fhlùr, blàth nam mìle pheatal.
Shùgh thu ort lùths leaghte na talmhainn;
bhuil do neachtar teine-lèirsinn an fhàidh.
Sheinn an Fhìrinn riut ann an dathan gun chrìch,
ach cha d'aithnich thu dreach na Brèige.
agus thàinig crìonadh air do chridhe.
Chaidh d'ìocshlaint fhìorghlan na druga-tàimh,
a' buileach fhaoin-aislingean an àite na fìorachd.
Cha cheileadh duilleach dùmhail seargadh do ghlòire,
agus far na thuit do fhlùr-bhileagan
dh'fhàs suas lòtas agus codalan;
agus uchdan do chloinn-nighinn air am bruthadh
uaithe seo gus feabhas a thoirt air cràdh nan daoine.

Bu tu geata Phàrrais, is b' e Adhamh an iuchair;
ach rinneadh tu nad thruaill don chlaidheamh lasrach.

Agus is ann a fiaclan-dràgoin ur treabhaidh a rugadh sinne,
mar shaighdearan Greugach a' leum às an ùir
le rinn-lainn mar dhroighnichean,
le sgiathan mar dhuilleagan,
le seòcanan pròiseil mar dhosan nam fòghnan;
ach tha sinn a' slaodadh slabhraidh.

Agus ged a bhuidhneas sinn rìoghachdan,
agus ged a stéidhicheas sinn ìmpireachdan,
mairidh sinn fhathast nar tràillean.
air ar cuibhreachadh riutsa
le còrd imleagach dà-fhillte -
hèiligs dùbailte de dhrisean.

Tha cumhachd is so-leòntachd
snìomhte le chèile nar bodhaigean.
Dealg agus dearc.
Tarrag agus feòil.
Nàsach agus Iùdhach ri sìor spàirn nar broinn.
Tha ARBEIT MACHT FREI sgrìobhte
os cionn feansa iarainn ar n'aisnean,
agus an àiteigin an sin anam lomnochd claoidhte
a' teicheadh o phogrom shìorraidh ar cridhe.

Streapaidh sinn thairis air a chèile
mar chiomaich ann an seòmar gas
a' strì a-nìos an dòchas èadhair,
a' togail phioramaidean de chuirp
am measg àthan-crè ar so-leòntachd.

Pioramaidean de fhoraminifera marbha
air sgàth neo-bhàsmhorachd Phàraoh.

lnnsidh mi seo dhut -
's ann à leacan-uaghach a thogar ìompaireachdan.

Pioramaidean mar fhiaclan-dràgoin.

Bhris Napòleon sròn a' Sfiongs.
Duine seòlta.
Cha ghabh ach aon Atlas a bhith ann.

Mheall iomadach fàidh fallsa sinn;
gheall iomadach Maois fuasgladh dhuinn;
ach chaidh ar treòrachadh tro fhàsach gun truas.

Chaill ar luchd-saoraidh an slighe;
gun chomas uisge a thoirt às a' chloich,
agus air a' cheann thall chluich sgairpean
am measg chliathan sgaoilte ar cnàmhan;
agus na geimhlean oirnn fhathast mar bheart-tharraing.

Bu mhiann leinn a bhith nar sàr-Thìotanaich,
a' dìreadh Olumpais le aon sùrdag sgairteil.
Bu mhiann leinn a bhith nar Fiantachan cosmach,
a' cur car a' mhuiltein air na planaidean
mar phàistean a' sèideadh bhuilgeanan-siabainn
is iad a' dèanamh lachan-gàire gun sgur.

Ach is ann beò air èiginn a chaidh ar fàgail,
nar suain air ar leth-uilinn,
agus so-leòntachd gar sàrachadh mar chuideam beinne;
agus na geimhlean oirnn mar fhamhairean Dhante fo bhinn.

Saoil am bi e an dàn dhuinn a-chaoidh
a bhith adhlaicte fo shlèibhtean ar laigse?
Saoil am bi an fhòid daonnan ro throm air ar son?
Saoil an dùisg Fionn flathail nar measg
a thilgeas dheth na beanntan mar phlaidean;
a thogas cuing Adhaimh is a threabhas clais ùr
mar chrith-thalmhainn os ar cionn
ri fuaim caithreamach buabhall ar n-aiseirigh?

Saoil an teàrn fìor Atlas bhon Fhlaitheas
a bhitheas còmhla na leòmhan is na uan;
a chrathas an Domhan na dhian-fhraoch,
a cheapas na iochd na uchd an gealbhonn?

Nì mi fianais a-nist air a' Mheisias
a ghiùlaineas cuideam ar cràidh,
gar spìonadh à duslach ar daorsa
gus ar n-àrdachadh chun nan speur;
esan na chrann-chuilinn is sinne nar duilleagan geura;
esan na Chrìosd is sinne nar crùn droighinn.

Agus nuair a thig e
thèid na nèamhan air chrith mar earball peucaig;
agus tuitidh na reultan mar choinfèti air a cheann
agus na planaidean mar ùbhlan òir aig a chois.

Agus nuair a thig e
theid am bogha-frois na stuadh-buaidhe fa chomhair,
is dannsaidh na fir-chlìs os a chionn.

Agus nuair a thig e
dùinidh Meidiùsa a sùilean
agus eubhaidh na creagan Hosanna.

Agus nuair a thig e
bidh an uachdaranachd air a ghualann.

Chunnaic mi an cruinne-cè mar phreas loisgeach;
agus cha robh dorchadas ann.

Chuala mi Guth
à meadhan nan lasraichean;
agus cha robh bàs ann.

Agus thug mi an aire le gàire
gu robh brògan air dol às an fhàsan;
oir bha a' Chruitheachd gu lèir na talamh naomh.

Agus b'aithne dhomh
gu robh Phàraoh marbh mu dheireadh thall.

Facal agus solas.
Bainne agus mil.
Saorsa agus fìrinn.

Chunnaic mi soitheach-crè mar ghloinne dhathte,
agus lòchran ri lachanaich na bhroinn;
b' e dàrna madainn mhic-an-duine.

Agus nuair a thig an Rìgh
thig e mar Fhacal Dhè.

Agus nuair a thig an Rìgh
thig aiseirigh.

Dh'ionnsaich mi rud -
tha mi bàsmhor;
ach is dòcha nach tig a-màireach às m'aonais.

Tha mi beag, agus is toigh leam rudan beaga:
an sìol adhlaicte a sgoltas an cabhsair;
a' bhoinneag uisge a chaitheas a' chlach;
a' ghainmhein mhìn a thiodhlacas am pioramaid;
a' chiad eun a chuireas fàilte air a' ghrèin;
an dùthaich bheag, an cànan beag;
facal na fìrinne nas truime na 'n Domhan.

Gu h-obann dh'èirich mi
agus chaidh mi don chidsin,
a' tilleadh le sgian gheur.
Dh'fhosgail mi an uinneag
agus gheàrr mi gu faicilleach
tron lìon mu thimcheall na meanbhchuileig
gus an robh i fuasgailte.
Dh'fhalbh i air iteig,
agus chaidh an damhan-allaidh air ais na tholl dorch.

So-leòntachd agus cumhachd;
dòigh na cruinne-cè.

So-leòntachd agus cumhachd;
agus tròcair.

___________

Earrann [1]  [2]  [3]  [4]

A' Mheanbhchuileag (4)

A' Mheanbhchuileag (4)

le Fearghas MacFhionnlaigh

English HERE

Adhamh -
an siola-sìl
air a ghinideachadh
ann an laraing na talmhainn.

Dh'fhosgail an ùir a beul,
agus ghlaodh a guth san fhàsach,
agus dh'fhàs suas faillean de fhuaim fhìorghlan uaine, 
freumh à talamh tioram
mar òran binn san dall-oidhche;
maothan a' seotadh tro charraig an t-sàmhchair
mar chrith-thalmhainn.

"Aún la atmósfera tiembla 
con la primera palabra 
elaborada
con pánico y gemido. 
Salió
de las tinieblas
y hasta ahora no hay trueno
que truene aún con su ferretería
como aquella palabra,
la primera
palabra pronunciada:
tal vez sólo un susurro fue, una gota
y cae y cae aún su catarata." (Pablo Neruda: 'La Palabra').

Is e an lide moileciuileach a bh'ann an Adhamh; 
an smid amoebach
air a bheò-luchdachadh le deò Dhè.
Is e a' bhunchealla a bh'ann,
a' roinn is a' craoladh fhaclan feòla
air an co-cheangal ann an gaol,
gus an cinne-daonna a thaosgadh às an talamh
mar fhuaran shìolmhor
mar fhìonan shùghmhor
mar chànan bhìoghmhor
a' cur thairis is a' gabhail iomadach cruth,
mar fhuaim uisge a' ruith tro allt is abhainn
mar fhuaim na gaoithe a' sèideadh tro fheur is chraoibh 
mar fhuaim analach a' seinn tro chaochladh innealan-ciùil 
mar fhuaim fhaclan gan dòirteadh tron fheòil.

Facail fhàs-bheairteach a' leum a dh'ionnsaigh na grèine, 
a' glacadh an t-solais ann am foto-co-chur cànanach,
a' sgaoileadh ogsaidean mar oratorio le Handel,
a' togail staidhre gu nèamh mar ghas-pònaire de fhuaim.

Facail mar dhuilleagan a' cniadachadh an t-solais; 
facail mar bhlàthan ag atharrais a' bhogha-fhrois; 
facail mar fhìon-dhearcan de eòlas milis,
facail a' torradh agus a' snodhachadh
rosg-rannan mar fhlùraichean,
chànanan mar chraobhan,
a' cruthachadh Gàrradh Edein de chainnt 
agus a' cur thairis fhathast,
a' pasgadh na talmhainn le blàth-fhleasg, 
is a' gramachadh ris na planaidean
mar iadh-shlat ri crann-ubhail.

Facail agus solas agus feòil. 
Trompaid agus lòchran agus crèadh.

Claidheamh Dhè agus Ghideoin!

Adhamhchlann ann an di-had bàidheil
ri sùrdag bho phlanaid gu planaid
a' giùlan fhaclan mar chlaidhnean lasrach,
a' cur às don oidhche ana-chreidmheach, 
gus an tèid gach fròg ùdlaidh sa chruinne-cè 
na uamh chrith-dheàlrach Alàdain.

Adhamh -
an dùrd niùclasach,
am facal atamach
a' tilgeil dheth niutronan mar ghnìomhairean
am measg ainmearan reòthte na sàmhchaire; 
niutronan ri sèis mar bheachan
a' giùlan poilein o fhlùr gu flùr;
atam-fhaclan
a' co-leaghadh ann an cànan sruth-shoillseach;
a' slugadh na cruinne-cè ann am bàrdachd rèidio-beò.

Chan eil ann ach fuaim;
chan eil ann ach lùths air chrith.
Tha an cruinne-cè loma-làn dhathan ri seirm
mar ghàrradh làn dhrannd-eun.
Tha an cruinne-cè na choithional
agus Adhamh na fhear-togail-fuinn.
Tha an reul-chrios na orcastra
agus Adhamh na stiùiriche-ciùil.
Is e clàrsair a th'ann an Adhamh,
agus an speactram dealan-mhagnaiteach a' freagairt 
mar theudan ri a mheòir.

Adhamh a' cluinntinn cagarsaich nan cuasaran;
na ghlacadair agus na sgaoileadair, 
na chluas agus na bheul.
Na Mhìniche,
na Fhàidh agus na Bhàrd.
A' fosgladh uinneagan an domhain,
uinneagan faclach,
facail mar rionnagan a' priocadh an dorchadais, 
a' co-thàthadh ann an cànanan mar reul-chriosan. 
Oir tha ainm air gach rionnag,
agus ainm air gach fochann feòir,
agus ainm air gach atam;
agus is e Adhamh an Seanchaidh.

Dh'ainmich Adhamh gach uile nì beò,
a' callachadh gach creutair agus ga ghlacadh le facal
mar chuileag ann am botal;
ach dhiùlt e ainm fhèin,
a' briseadh a' bhotail spioradail san robh a shàbhailteachd, 
a' sgealbadh na glainne a bha mar phrosbaig
agus mar mhaicreasgop dha,
a' sgoltadh sgàthain Dhè.

Agus far na thuit na bloighdean dh'fhàs suas drisean,
a' mùchadh fhlùrannan a' ghàrraidh, a' tachdadh luisridh a chridhe, 
ga chuartachadh mar uèir-bhiorach
gus an robh e glacte ann an Auschwitz pearsanta;
gus an robh ego mar Mhionotaur ceigeanach paiteòlach
na chrùban ann an ioma-shlighe inntinn;
gus an robh eanchainn mar dhamhan-allaidh iargalta
am buillsgean dlùth-lìn critheanaich a nearbh-shiostaim;
gus an robh a chridhe mar phèist ghrathail fo mhuir,
ceilte ann am foirche a chlèibhe.

Adhaircean,
nimh-fhiaclan,
greimichean
ag èaladh san dubh-aigeann.
Adhamh a' dranndal mar Cheirbearas aig inntrinn ifrinn; 
mar fhacal drabasta ann an dubhar an sgòrnain.

(Thogadh mi faisg air Torònto,
a' tilleadh a dh'Alba aig deich bliadhna dh'aois.
Nam inntinn òg shaoil mi
nach bitheadh droch-chainnt idir am measg nan Albannach; 
nach bitheadh sgeulachdan salach acasan
a bha air taobh thall a' chuain.
Cha robh fios agam aig an àm ud
air Ceirbearas agus a chaochladh cheann.)

Adhamh
am facal aillseach
am facal faisisteach,
am facal feòil-itheach,
am facal draostach
a' grodadh sgròban an t-saoghail 
mar chnuimh am broinn ubhail.

Adhamh
a' bhreug thùs-ghineanach
air a teannadh mar ghaothaireachd
tro chaolan sgàirdeach na talmhainn 
gu bhith air a h-ùr-bhreith
mar bhraim chòsmach;
ag èirigh na smùid
mar anail loibheach dràgoin,
mar thoth bholcàno,
mar sgòth thearmo-niùclasach;
a' tilgeil salchair chun nan nèamhan, 
a' cur sgàil air a' ghrèin,
a' truailleadh an àile,
a' frasadh siantan dubha a' bhàis
mar mhallachdan air an talamh ghlais.

Adhamh mar Chrònas
a' glàmadh a chuid cloinne.

Adhamh mar Fhührer, 
blitzkreig de bhreugan.

Adhamh mar Sfiongs, 
tachdadair nam faclan.

Adhamh mar Rocabarra, 
creag là-luain nan Gàidheal.

Adhamh mar Bhaal, 
dia-charragh an strìopachais.

Adhamh mar Phanteon, 
brù-chuaraidh nan iodhalan.

Adhamh mar Thùr Bhàbail. 
Alcatraz nan cànanan.

Adhamh mar Atlas, 
ag adhradh Meidiùsa.

Adhamh mar Shinai 
nam faclan cloiche.

Adhamh mar Chalbharaigh 
an Fhacail cheuste.

Agus an àiteigin
mar gum bitheadh air planaid cian 
chualas gairm-choilich
agus thuit dorchadas air an domhan.

Dh'èist mi.
Cha robh ann ach aon chànan air thalamh 
agus bha faclan gann.

À bùithtean an Riaghaltais 
rachadh faclan a cheannach 
fillte ann an ceallafan.

Dh'ith na mithean iad 
às aonais salainn
ann an sàmhchair.

___________

Earrann [1]  [2]  [3]  [5]